Bạn thường xuyên gặp cảnh người mẹ tay roi, tay muỗng hò hét, vò đầu bứt tai khi cho con ăn, cảnh khác là chồng vè vè xe máy, cậu ấm ngồi sau lòng mẹ, cứ đi một vòng, cậu ấm mới chịu nuốt một thìa cơm bé xíu. Cảnh người cho ăn, người quát tháo, nịnh nọt, nhảy múa, hò hét... khiến mỗi lần cho con ăn như một cực hình không chỉ cho cả gia đình mà còn cho chính đứa trẻ.

Bác sĩ, Thạc sĩ Phan Bích Nga Trung tâm Khám Tư vấn Dinh dưỡng Viện Dinh dưỡng sẽ giúp bạn chữa trị “bệnh lười ăn” của bé.

Trước hết, bạn phải hiểu “biếng ăn” theo đúng nghĩa để tránh tình trạng do không nắm được lượng ăn nhu cầu của lứa tuổi trẻ mà ép trẻ ăn quá nhiều dẫn đến trẻ hay gặp những rối loạn tiêu hóa như nôn trớ, táo bón (do ăn quá nhiều đạm), hoặc ậm ạch lâu tiêu.

Nguy hiểm hơn, dễ dẫn đến béo phì cho trẻ, gây hậu quả xấu sau này như: dễ mắc các bệnh chuyển hóa, phải ăn kiêng khem. Việc ép trẻ ăn quá nhiều cũng là nguyên nhân chính dẫn đến bệnh “biếng ăn tâm lý”.

Thế nào là biếng ăn?

- Là khi trẻ không chịu ăn đủ số lượng thức ăn cần thiết theo nhu cầu của lứa tuổi do sự mất ngon miệng.
- Biếng ăn không hẳn là một bệnh mà thường là biểu hiện của nhiều nguyên nhân khác nhau, có thể do bệnh lý hay tâm lý.
- Hậu quả có thể rất nghiêm trọng vì dễ gây ra một vòng xoắn bệnh lý.

Nguyên nhân gây biếng ăn

Nguyên nhân bệnh lý
- Tình trạng nhiễm trùng sốt cao trên 39oC (dẫn tới ức chế các men tiêu hóa) hay gặp trong viêm đường hô hấp, viêm tai giữa... hoặc trẻ suy dinh dưỡng: những trường hợp này nên bổ sung đa vitamin, vi lượng, yếu tố điện giải (ORS) và men tiêu hóa trong 5 - 7 ngày sẽ giúp giảm triệu chứng biếng ăn.
- Các bệnh toàn thân: Thiếu máu, còi xương lâu ngày... trong trường hợp này cần điều trị bệnh để cải thiện triệu chứng biếng ăn.
- Các biểu hiện viêm loét tại chỗ niêm mạc lưỡi, miệng, họng, răng gây đau cần điều trị đúng nguyên nhân.

Do chất lượng khẩu phần ăn chưa hợp lý

Trong một thời gian dài nếu ăn không đa dạng thực phẩm mà quá thiên về một loại nào đó có thể gây thiếu các vitamin (đặc biệt vitamin nhóm B nếu ăn gạo xay xát quá kỹ, ít ăn đạm động vật, thiếu vitamin C nếu ít ăn hoa quả tươi...), thiếu các vitamin tan trong dầu như A, D... (do ăn thiếu các thành phần này hoặc do không cho trẻ ăn dầu mỡ trong bữa ăn dặm), thiếu các yếu tố vi lượng (như kẽm nếu ăn ít thức ăn nguồn gốc hải sản, sắt, magiê...), hoặc thiếu lysin (axit amin có tác dụng kích thích khẩu vị tốt trong những trường hợp ăn ít đạm động vật...) dẫn đến thiếu các thành phần quan trọng trong chức năng chuyển hóa, tiêu hóa của cơ thể.

Trong những trường hợp này cần đưa bé đi khám tại các cơ sở chuyên khoa về dinh dưỡng để được tư vấn chế độ ăn hợp lý và bổ sung các yếu tố thiếu hụt.

Do xây dựng giờ ăn chưa hợp lý, không khí ăn uống chưa đúng

Đây là nguyên nhân phổ biến của chứng biếng ăn ở trẻ. Rất nhiều trẻ đang mắc chứng biếng ăn do tâm lý trong những trường hợp không khí ăn quá căng thẳng, bị o ép quá thô bạo.

Người ta ước tính có khoảng 5% trẻ sinh ra đã lười bú, nhưng đến khi 2 - 3 tuổi có đến 30 - 40% trẻ biếng ăn. Tỷ lệ biếng ăn tăng theo lứa tuổi chứng tỏ nguyên nhân chủ yếu do môi trường sống của trẻ gây ra, thường gặp nhất là những gia đình đến bữa ăn thúc ép trẻ quá nhiều khiến trẻ căng thẳng và đến giờ ăn nhìn thấy bát bột/cháo đã có tâm lý sợ hãi, chống đối.

Trong những trường hợp này điều quan trọng là phải cải thiện bầu không khí ăn uống thoải mái cho trẻ. Tuyệt đối tránh đánh, mắng trẻ trong bữa ăn, chỉ làm cho tình hình thêm xấu đi.

Thực tế có nhiều ông bố bà mẹ không nắm được các kiến thức về dinh dưỡng, nghỉ ngơi hợp lý theo lứa tuổi con trẻ, hoặc quá nuông chiều con, cho con ăn vặt quá nhiều, chơi đêm quá khuya dẫn đến những rối loạn trong việc ăn ngủ của trẻ, lâu ngày ảnh hưởng đến sự phát triển cả thể chất và tinh thần trẻ.

Hậu quả quan trọng của biếng ăn không chỉ là tình trạng suy dinh dưỡng ngày càng nặng và kéo dài, dễ dẫn đến các bệnh như còi xương (do ăn quá nhiều bột, ít sữa, hoặc quá ít dầu mỡ), hoặc trẻ bị thiếu máu dinh dưỡng do ăn dặm quá muộn (nguy cơ cao sau 7, 8 tháng tuổi) mà còn ảnh hưởng nặng nề đến tâm lý trẻ do bị la mắng nhiều và tâm lý cha mẹ do lo lắng, đặc biệt những trường hợp mẹ đang nuôi con bú nếu lo lắng sẽ ảnh hưởng xấu đến lượng và chất lượng sữa, cũng như không khí gia đình (thường nặng nề và bất đồng về cách cho trẻ ăn).

Khắc phục tình trạng biếng ăn

Để cải thiện tình trạng biếng ăn và phục hồi dinh dưỡng nhanh cho trẻ, các gia đình cần chú ý:

- Nguyên tắc thực hiện cần tinh tế và kiên trì.
- Tuyệt đối không nên tạo ra ngay một sự thay đổi quá lớn về chế độ ăn mà cần tăng dần dần để đạt được lượng nhu cầu ở tuổi của trẻ.
- Không nên uống quá nhiều loại thuốc để điều trị triệu chứng lâm sàng. Bước đầu chỉ nên có một sự can thiệp nhỏ, áp dụng các tiến trình chăm sóc và nuôi dưỡng tại nhà theo đúng chỉ dẫn của bác sỹ dinh dưỡng.

Xây dựng thực đơn

Để xây dựng thực đơn chuẩn cho bé đang biếng ăn nhằm giúp trẻ ăn đủ năng lượng và chất dinh dưỡng cần thiết, các bậc phụ huynh cần biết một số lưu ý trong chăm sóc bữa ăn cho trẻ như sau:

- Trẻ nhỏ còn bú mẹ:
Cho trẻ bú nhiều lần theo nhu cầu, nếu trẻ lười bú người mẹ cần vắt sữa vào cốc rồi dùng thìa cho trẻ uống. Tuổi từ 2 tháng trở lên bắt đầu trẻ thích quan sát và hóng chuyện, giờ bú hai mẹ con phải vào buồng riêng không có người khác, không có tiếng tivi... để trẻ tập trung bú.

- Trẻ lớn hơn đã ăn bổ sung:
+ Nên cho ăn các loại thức ăn mềm, đa dạng (cho trẻ ăn nhiều loại thực phẩm để tránh ngán, chán ăn và để mở rộng khẩu vị giúp trẻ lớn lên dễ dàng ăn được nhiều loại món ăn), thức ăn chọn cần dễ tiêu hóa, phù hợp lứa tuổi và đảm bảo vệ sinh thực phẩm.
+ Cần chú ý chế biến hợp khẩu vị, tuân thủ các nguyên tắc chế biến thức ăn như nấu cho người lớn, tránh nấu chung những loại thực phẩm không hợp vị gây khó ăn cho trẻ.

Tránh dùng một loại thực phẩm hằng ngày như cà rốt, khoai lang, khoai tây, su hào. Nhiều người khi xay bột hay trộn các loại đậu xanh, hạt sen, ý dĩ... điều này không chỉ khiến trẻ ngán ăn mà năng lượng cũng không nhiều, lại gây khó tiêu.

+ Không cho trẻ ăn vặt hay bú mẹ quá sát bữa bột/cháo.
+ Tránh cho trẻ ăn rong không lợi cho tiêu hóa và thường gây kéo dài bữa ăn. Tập thói quen ngồi một chỗ ăn xong mới đứng dậy.
+ Nên tạo không khí vui tươi, khuyến khích tính hiếu thắng của trẻ như ăn đua với trẻ khác hoặc với các thành viên trong gia đình. Tuyệt đối không đánh, mắng trẻ trong bữa ăn, đặc biệt trẻ nhỏ dưới 2 tuổi gây tâm lý sợ hãi dẫn đến biếng ăn tâm lý.
+ Một số trẻ biếng ăn các bà mẹ hay dùng các men tiêu hóa để mong trẻ ăn tốt hơn cần lưu ý những loại này bổ sung sẽ tốt nếu trẻ thực sự thiếu men (các trường hợp thiếu đã phân tích ở trên), nhưng nếu dùng liên tục nhiều tháng thì không tốt vì gây phản xạ giảm tiết men của tụy tạng, thậm chí dùng lâu có thể gây suy tụy.

Đối với trẻ biếng ăn cần chú trọng bồi dưỡng các loại thức ăn giàu dinh dưỡng:
- Các loại thực phẩm giàu chất đạm như sữa, thịt, cá, tôm, trứng...
+ Đầu tiên là sữa mẹ - thực phẩm bổ và tốt nhất cho sự phát triển của trẻ: Trong trường hợp không được bú mẹ hoặc khi trẻ lớn đã cai sữa vẫn nên tiếp tục cho trẻ uống thêm sữa bột công thức trung bình 500ml/ngày.

Để tăng cường lượng sữa ăn cho trẻ biếng ăn, với trẻ trên 6 tháng tuổi có thể thay thế một phần sữa bổ sung bằng sữa chua nếu trẻ thích vị sữa chua ngày từ 1 - 2 cốc (không ăn lúc đói).

Trẻ dưới 6 tháng: Sữa chua nên làm từ sữa bột công thức đang nuôi trẻ. Những trẻ trên 6 tháng biếng ăn sữa cần tăng cường thêm những chế phẩm của sữa như pho mát mềm rất giàu canxi và năng lượng.

+ Trứng: Là thức ăn bổ, tốt cho trẻ, trong trứng có nhiều chất đạm, chất béo, muối khoáng và các loại vitamin. Chất đạm của trứng có đầy đủ các axit amin cần thiết ở tỷ lệ cân đối do đó trẻ dễ hấp thu.

Lòng đỏ trứng về giá trị dinh dưỡng có nhiêçu chất đạm, chất béo, vitamin và muối khoáng nên lòng đỏ tốt hơn lòng trắng do vậy trẻ dưới 1 tuổi chỉ nên ăn lòng đỏ. Trẻ trên 1 tuổi nên ăn cả quả trứng.

+ Thịt là thực phẩm dinh dưỡng cao: Thịt gà có 22,4% đạm, thịt bò 21%, thịt nạc thăn 19% đạm, khi trẻ trên 1 tuổi có thể dùng thịt nạc vai, thịt mông sấn để tăng thêm năng lượng cho trẻ.

+ Cá, tôm, cua: Rất nên tăng cường cho trẻ ăn vì chúng chứa nhiều chất đạm (16 - 20%) lại dễ tiêu hóa hơn đạm thịt. Ngoài ra còn chứa nhiều can xi, phốt pho giúp trẻ không bị còi xương. (Chú ý trẻ khoảng từ 7 tháng tuổi có thể ăn được các loại đạm này và tập dần từ ít đến nhiều).

- Các loại thực phẩm cung cấp chất béo: Trẻ cần ăn cả dầu và mỡ thay đổi, đảm bảo đủ lượng yêu cầu theo lứa tuổi, kể cả khi có rối loạn tiêu hóa cũng chỉ giảm tối đa một nửa lượng dầu mỡ hằng ngày.

- Ngoài ra cần chú ý cho trẻ uống nhiều nước, nước hoa quả tươi và ăn thêm hoa quả để cung cấp đủ các vitamin và yếu tố vi lượng cho trẻ.

Điều trị bằng thuốc:

- Tùy theo triệu chứng bệnh mà có thể sử dụng thuốc theo điều trị của bác sỹ.
- Trong những trường hợp cần có thể bổ sung thêm các men tiêu hóa enzym và vitamin, vi lượng có vai trò kích thích tiêu hóa, khẩu vị theo hướng dẫn của thầy thuốc.

( Theo Dinh Duong.com.vn )