Trơ lỳ tâm lý là một hiện tượng tâm lý xã hội thường gặp ở tuổi thiếu niên, biểu hiện ở mức độ các em tiếp nhận chậm chạp hoặc chối bỏ sự tác động giáo dục của mọi người, luôn tìm cách xa lánh môi trường giáo dục, tìm đến các nhóm bạn đồng cảm, hành động theo thói quen và dễ rơi vào hư hỏng.

Anh Thanh (Long Thành, Đồng Nai) gặp bạn bè luôn lặp lại "điệp khúc" phàn nàn về đứa con trai đang học lớp 8 với vẻ mặt thất thần: "Hết thuốc rồi chú ạ, bây giờ có mắng chửi đánh đập nó cũng chẳng ăn thua gì. Nó vẫn chứng nào tật nấy. Vừa rồi nó bỏ học cả tuần chẳng thèm đến lớp. Nghe đâu nó còn kết băng với mấy đứa hư hỏng ngoài xã hội... Có lẽ tôi đã để mất nó rồi!"

Chuyện con anh Thanh thật ra chỉ là một trong rất nhiều trường hợp của hiện tượng nhiều thiếu niên đang ở tuổi ăn, tuổi học, tích luỹ tri thức để vào đời nhưng lại bỏ qua mọi điều dạy dỗ của cha mẹ, của nhà trường, chạy theo cám dỗ, rong ruổi ăn chơi, ngồi thâu đêm suốt sáng ở các phòng game, quán nhậu, quán cà phê... và không ít em đã phạm tội ở độ tuổi này.

Trơ lỳ tâm lý là một hiện tượng tâm lý xã hội thường gặp ở tuổi thiếu niên

Trẻ không định hướng được giá trị sống
Tuổi thiếu niên là tuổi đang rất nhạy cảm với các tác động của giáo dục. Tại sao các em trơ lỳ? Đó chính là vì các em đã không định hướng được giá trị cuộc sống, hình thành những thói quen, phẩm chất xấu. Trong khi đó, môi trường xã hội hiện nay tràn lan cám dỗ.

Thêm một nguyên nhân nữa là do những sai lầm trong công tác giáo dục ở gia đình và nhà trường. Ở gia đình, nhiều em bị cha mẹ phân biệt đối xử. Cùng là con nhưng các em cảm thấy cha mẹ không quan tâm đến mình, không cho các em quyền giải thích khi có những điều làm cha mẹ không vừa lòng. Để giành lại sự quan tâm của cha mẹ, các em thường có phản ứng ngược như không nghe lời, quậy phá, bỏ học... và từng bước hình thành các thói quen xấu.

Bên cạnh đó, khá phổ biến là chuyện cha mẹ dùng roi vọt quá nhiều với các em, đến mức các em mất đi chỗ dựa tình cảm thiêng liêng của mình và "quen" dần với sự trừng phạt của cha mẹ.

Có em còn thẳng thừng tuyên bố: "muốn đánh bao nhiêu thì đánh". Còn ở nhà trường, nhiều em có học lực yếu, hoặc có tâm lý cá biệt do những nguyên nhân nào đó gây ra, thay vì gần gũi, quan tâm động viên, phối hợp cùng gia đình tìm ra biện pháp hữu hiệu để giáo dục các em thì ngược lại thầy cô lại xa lánh, lạm dụng xử phạt, thậm chí mắng chửi, đánh đập các em làm cho các em trở nên mặc cảm, tự ti và sống thu mình.

Để tồn tại theo cơ chế phòng vệ, các em dần thích nghi với các tác động xử phạt của thầy cô, coi kỷ luật là chuyện thường tình. Đến một mức độ nhất định các em trở nên khó bảo, hung hăng, lỳ lợm. Và đây là thời điểm các em xa dần nhà trường, gia đình, sa vào cám dỗ để giải toả sự dồn nén, bức bách trong tâm lý của mình.

Thuyết phục, động viên thay cho hình phạt
Trong bất kỳ tình huống nào cũng không nên dùng các hình phạt quá mức, có thể bằng các biện pháp khuyên giải nhẹ nhàng, giúp các em hiểu rõ những sai trái, lỗi lầm. Cha mẹ cũng tránh những xung đột trước mặt con cái, điều này dễ hình thành những vết hằn tâm lý. Nếu như vết hằn đó được củng cố và quen thuộc thì cũng là nguyên nhân của sự trơ lỳ, dễ dẫn đến trẻ rơi vào trạng thái lãnh cảm với sự trừng phạt, thậm chí có trẻ còn tìm cách chống đối. Các em ở tuổi vị thành niên thường phản ứng mạnh mẽ và nhạy cảm, bởi vậy càng không tạo nên những cú sốc dễ làm trẻ bị tổn thương. Các bậc cha mẹ hãy giúp con biết cách xử lý các tình huống nảy sinh, đồng thời giúp con biết cách chấp nhận những thất bại và nỗ lực để vượt qua. Khi dạy trẻ, chúng ta sẽ khó tránh khỏi những hình phạt. Nhưng hình phạt phải mang lại tác dụng giáo dục mới có ý nghĩa cho sự trưởng thành của trẻ. Cha mẹ luôn nghiêm khắc nhưng không phải hà khắc, thương yêu con trẻ mà không nhu nhược chiều chuộng, càng tôn trọng nhưng đặt ra yêu cầu cao.

Nhà trường, đội ngũ thầy cô giáo cũng cần tập cho các em các kỹ năng cần thiết, hình thành ý thức tập thể, không đối xử bằng cách trừng phạt với học sinh nhất là những học sinh có hoàn cảnh đặc biệt (khiếm khuyết trong gia đình...) Mỗi thầy cô giáo cũng đóng vai những nhà tâm lý để có thể hỗ trợ các em vượt qua sự xáo động của lứa tuổi, xử lý tốt các tình huống nảy sinh. Phụ huynh và thầy cô hãy là người bạn tốt của các em, biết lắng nghe các em nói, đặc biệt là biết sử dụng các phương pháp giáo dục một cách khoa học, trong đó lấy thuyết phục, động viên, khuyến khích, nêu gương làm chủ đạo, hạn chế thấp nhất phương pháp xử phạt, để thúc đẩy điều tốt, tích cực ở các em phát triển.

Theo Tin Tức