BS. Võ Thị Bạch Sương
Đại học Y Dược TP. HCM
Mặt trời - món quà mà thiên nhiên trao tặng cho nhân loại nhằm duy trì sự sống - ngoài những tác động tốt như giúp cơ thể tổng hợp vitamine D, cung cấp nguồn sáng cho sự quang hợp của cây xanh, diệt một số mầm bệnh… cũng đồng thời là nguyên nhân gây hại cho cơ thể nếu như bạn phơi nắng quá mức. Mặt tiêu cực này chính là do sự hiện diện của tia cực tím... Những nhận thức về tác hại của tia cực tím đối với làn da, cặp mắt và hệ miễn dịch của cơ thể ngày càng được nâng cao. Từ đó, lợi ích của việc sử dụng các sản phẩm chống nắng đã được nói đến nhiều hơn trong suốt 20 năm qua. Kem chống nắng ngày nay vừa được xem là thuốc, vừa là mỹ phẩm chính là do vậy. Thế nhưng, trong thực tế những hiểu biết về kem chống nắng của dân ta đôi khi vẫn còn mơ hồ, đặc biệt là biết dùng chúng thế nào cho đúng cách.
1. Thuốc thoa chống nắng là gì?
Thuốc thoa chống nắng (thường dân ta quen gọi đơn giản là kem chống nắng) là những chất mà khi thoa lên da sẽ giúp hấp thụ tia tử ngoại hoặc ngăn chận sự xâm nhập của chúng bằng cách làm phản chiếu hoặc phân tán tia. Có hoạt chất hấp thu tia A, có chất hấp thụ tia B hoặc cả hai. Thông thường, trong một sản phẩm, người ta có thể kết hợp vài hoạt chất chống nắng khác nhau để tăng cường hiệu quả hoặc để đảm bảo tính thẩm mỹ cho người sử dụng.
2. Có những loại thuốc thoa chống nắng nào?
- Loại lý học là loại thuốc thoa chống nắng có tác động như một tấm màn che giúp ngăn ngừa hoặc phản xạ hoặc phân tán các tia làm cho chúng không đến da được. Đại diện cho nhóm này là các chất oxide kẽm, dioxide titanium thường có trong các loại phấn. Ưu điểm của thuốc thoa chống nắng dạng lý học là cho hiệu quả chống nắng cao, nhưng bất lợi là tạo một lớp màng trắng thấy rõ và khá dầy.
- Loại hóa học là loại dùng những chất hóa học để hấp thụ hoặc chuyển hóa ánh sáng qua cơ chế các phản ứng hóa học. Loại này cho tính thẩm mỹ cao hơn khi dùng, tuy nhiên hiệu quả chống nắng thì không bằng.
3. Ai là người cần sử dụng kem chống nắng?
Khuyến khích sử dụng kem chống nắng được các bác sĩ da liễu xem như là một trong các biện pháp quan trọng của việc chăm sóc da. Trừ trẻ quá nhỏ dưới 6 tháng tuổi hoặc những người có tiền sử dị ứng với các thành phần chống nắng, bất cứ tuổi nào, người nào cũng cần tránh tiếp xúc ánh nắng thông qua việc bôi kem chống nắng vì cái độc của tia tử ngoại trên da sẽ tích lũy dần theo thời gian và việc dùng quần áo, mũ, khẩu trang cũng bị tia A xuyên qua được phần nào.
Đặc biệt, với các đối tượng có màu da càng trắng, mắt càng xanh, tóc càng sáng màu thì càng nên bảo vệ. Những nguời bị các bệnh da nhạy cảm ánh sáng như lupus đỏ, porphyrie da, viêm da ánh sáng, mụn, nám, tàn nhang… hoặc những nguời đang dùng các thuốc tăng cảm quang như thuốc ngừa thai, tetracycline, doxycycline, vitamine A… cũng rất cần dùng kem chống nắng. Dùng kem chống nắng là một trong các biện pháp tích cực giúp ngăn ngừa lão hóa da, ung thư da và một số các bệnh da khác.
4. Tìm hiểu về ý nghĩa của  chỉ số chống nắng:
SPF là chữ viết tắt của ba chữ tiếng Anh: Sun Protection Factor (yếu tố che chở ánh sáng mặt trời). Đây là tỷ số giữa thời gian gây ban đỏ trên da khi có bôi kem chống nắng so với tình huống ấy khi không sử dụng kem chống nắng. Chỉ số chống nắng càng cao thì khả năng bảo vệ da càng tốt. Tuy nhiên, trên thực tế chỉ cần dùng kem chống nắng có SPF từ 15-30 là đủ. Vì dù chỉ số chống nắng có cao hơn 40, 50 hoặc hơn thế thì khả năng chống nắng cũng không cao hơn một cách đáng kể. Cụ thể với SPF 15 thì ngăn được khoảng 93 % tia UV B trong khi với SPF 60 thì cũng chỉ lọc được 97 % mà thôi. Theo qui ước của FDA (cơ quan dược phẩm và thực phẩm của Mỹ) các sản phẩm có chỉ số hơn 30, dù gấp bao nhiêu lần đi nữa thì cũng chỉ ghi là SPF 30+ mà thôi. Nếu bạn sử dụng cùng lúc 2 sản phẩm chống nắng (ví dụ bôi kem chống nắng bên dưới rồi đánh chồng phấn chống nắng lên  trên) thì chỉ số chống nắng vẫn được tính theo sản phẩm có SPF cao hơn chứ không phải là cộng dồn 2 chỉ số chống nắng lại với nhau.
Hiệu quả của kem chống nắng còn tùy thuộc vào việc có sử dụng đúng cách hay không, đủ liều lượng hay không và còn tùy thuộc vào điều kiện sử dụng: tăng tiết mồ hôi, bơi lội, bụi bặm, quần áo cọ xát làm hao hụt phần nào kem chống nắng.
5. Các hình thức của các sản phẩm chống nắng:
- Dạng phổ biến nhất là dạng kem, có thể chỉ đơn thuần là sản phẩm chống nắng  hoặc có thể kết hợp với các hoạt chất dưỡng da, chống nhăn hoặc chống nám.
- Ngoài ra, còn có dạng thỏi để dùng cho vành tai, môi, mắt: dạng xịt, dạng khăn lau dành cho vùng thân mình đặc biệt là vùng lưng -nơi mà bạn không dễ dàng tự thoa cho chính mình.
- Dạng phấn trang điểm vừa tiện lợi, vừa thẩm mỹ, tuy nhiên chỉ dùng cho phụ nữ.
- Dạng gel cho tóc.
6. Dùng kem chống nắng như thế nào để có hiệu quả cao?
- Phải thoa trước khi ra nắng từ 15-30 phút trên tất cả những vùng da phơi bày mà bạn cần bảo vệ.
- Lựa chọn kem chống nắng phù hợp làn da và mục đích. Khi đi biển, bơi lội trực tiếp ngoài trời thì chọn loại không thấm nước hoặc kháng nước (waterproof hoặc water resistant). Tuy nhiên, chúng cũng chỉ bảo vệ được 40-80 phút khi ngâm trong nước. Trẻ em cần sử dụng loại kem chống nắng riêng.
- Sau khi vận động, đổ mồ hôi nhiều hoặc gió bụi nhiều, nên thoa lại lớp kem mới sau 2 giờ.
- Chú ý bảo vệ cả môi, mắt, vành tai và tóc bằng các sản phẩm phù hợp.
- Ngoài việc chú ý đến chỉ số chống nắng, bạn cũng cần quan tâm đến lượng kem dùng cho đủ. Lượng thuốc chống nắng vừa đủ cho toàn cơ thể là 25-30g (khoảng 6 muỗng cà phê), cho mặt là 2,5g (khoảng gần nửa lóng tay).
- Cần thoa kem chống nắng kể cả lúc trời có mây hoặc lúc bạn đang ở trong bóng râm.
- Hãy chọn mua các sản phẩm chứa oxide kẽm, titanium dioxide hoặc chất avobenzone vì chúng lọc được tia A hoặc chọn những loại có phổ chống nắng rộng vừa tia A, vừa tia B. Hai tia này có bước sóng khác nhau, tia A với bước sóng từ 320-400 nmcó mặt khắp nơi, có quanh năm, có cả trong bóng râm và xuyên được qua kính là nguyên nhân gây lão hóa da; tia B thì có bước sóng ngắn hơn (290-320 nm), được biết như thủ phạm gây da xạm nắng, ung thư da, phỏng nắng thì có thể biến đổi theo mùa, theo vị trí địa lý và thời gian trong ngày.
- Đừng quá ỷ lại vào kem chống nắng, tốt nhất tránh ra nắng từ 10 sáng đến 3 giờ chiều và dù có dùng sản phẩm chống nắng, theo tôi vẫn nên đội mũ, mang găng, đeo kính mát hỗ trợ.