Vấn nạn trẻ em thất học ở ta những tưởng đã được xóa sạch từ khi nước nhà độc lập hòa bình. Thực tế Luật phổ cập giáo dục tiểu học có từ năm 1991. Phổ cập giáo dục tiểu học, theo Bộ GD&ĐT đã đạt được thành tích đáng kể ở tất cả các vùng miền trong cả nước.

Trẻ phải bỏ học vì lao động sớm

Bộ Chính trị đã ban hành Chỉ thị số 10-CT/TW về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi, củng cố kết quả phổ cập giáo dục tiểu học và trung học cơ sở, tăng cường phân luồng học sinh sau trung học cơ sở và xóa mù chữ cho người lớn. Theo đó sẽ huy động 80% trẻ từ 3 đến 5 tuổi vào học mẫu giáo và phấn đấu cả nước hoàn thành mục tiêu phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi vào 2015 tới. Vậy nên số liệu Bộ GD&ĐT công bố ngày 11-9 vừa qua, là kết quả nghiên cứu "Trẻ em ngoài nhà trường của Việt Nam", khiến nhiều người bàng hoàng.

Trẻ em ngoài nhà trường ở ta gồm trẻ em chưa từng đi học hoặc bỏ học hơn 1,1 triệu em. Các em ở độ tuổi 5-14 tuổi. Cả nước có 2,67% trẻ em từ 5-17 tuổi chưa bao giờ đi học, chủ yếu ở một số nhóm dân tộc thiểu số. Đáng lưu ý, nghiên cứu này là sáng kiến toàn cầu do Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) và Viện thống kê UNESCO khởi xướng, thúc đẩy các nước nhanh chóng đạt mục tiêu tất cả trẻ em đều được đến trường vào năm 2015.

Sử dụng khung khái niệm và phương pháp luận về trẻ em ngoài nhà trường của UNICEF và Viện Thống kê của UNESCO, "Báo cáo trẻ em ngoài nhà trường, nghiên cứu của VN" do Bộ GD&ĐT chủ trì thực hiện từ năm 2012 với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của UNICEF VN.

Lãnh đạo Bộ GD&ĐT thừa nhận, số trẻ em ngoài nhà trường lâu nay chưa được nắm bắt đầy đủ, còn thiếu số liệu, thiếu sự thống nhất về cách định nghĩa, xếp loại, từ đó thiếu chính sách và biện pháp can thiệp cụ thể. Điều này khiến cho mục tiêu đảm bảo công bằng giáo dục cho mọi trẻ em còn xa vời, đặc biệt là quyền đi học của trẻ em ngoài nhà trường, trẻ em có nguy cơ bỏ học. Vậy điều này là thiệt thòi cho chỉ các em, hay còn cảnh báo khi để cho một tỷ lệ trẻ em lớn như vậy thất học, toàn bộ xã hội chịu rủi ro?

Trước khi trả lời câu hỏi trên, hãy tìm hiểu thử xem những trẻ em thất học đã lên tới con số triệu đó ở nước ta là ai? Chỉ riêng tỉnh An Giang năm học qua đã có gần 5.000 học sinh trung học bỏ học, theo thông tin trên báo Tuổi trẻ. Nguyên nhân chủ yếu là nghèo. Các em bỏ học theo cha mẹ làm thuê làm mướn hoặc ở nhà chăm em nhỏ. Ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long cũng vậy. Đông đảo lực lượng bán vé số là trẻ em, lang thang ngoài đường kiếm cơm cho mình và cho cả gia đình. Thất học đói chữ là tất yếu của đói nghèo. Tương tự ở các tỉnh vùng núi phía bắc, cái vòng luẩn quẩn đói nghèo thất học đó trói buộc, hàng ngàn gia đình đành để con bỏ lớp.

Cả đất nước đã và đang phải trả giá việc để cho các em thất học. Hàng triệu lao động trẻ sẽ ra sao khi không có cái chữ trong tay. "Dân số vàng" còn ý nghĩa không với nguồn nhân lực quốc gia chất lượng báo động. Đó là chưa kể những tệ nạn xã hội, bệnh tật, tội phạm khó tránh khi chính người thất học trả giá cho sự lầm lạc, thiếu hiểu biết.

Đã có nữ hiệu trưởng một trường phổ thông ở Bến Tre tại Đại hội phụ huynh học sinh đầu năm học đề nghị, "phụ huynh có lòng" nên dành số tiền hay tặng quà riêng thầy cô, để ủng hộ quỹ khuyến học của trường, do có 40% số học sinh của trường có hoàn cảnh khó khăn. Nhìn rộng hơn, chỉ cần mỗi công dân, đặc biệt giới quan chức, kiểm soát được lòng tham của mình và đừng biển thủ, tham nhũng, trốn thuế, đã cứu được biết bao trẻ thất học vì đói nghèo.

Bác Hồ năm 1941 trong bài "Kêu gọi thiếu nhi", Người viết: "Chẳng may vận nước gian nan/ Trẻ em cũng phải lầm than cực lòng/ Học hành giáo dục đã không/ Nhà nghèo lại phải làm công cày bừa.../Bao giờ đuổi hết Nhật, Tây/ Trẻ em ta sẽ là bầy con cưng". Hơn 70 năm đã qua, đã đuổi hết Nhật, Tây và các loại xâm lăng khác, xót xa thay, hơn triệu trẻ em ta vẫn chưa hưởng trọn niềm vui đi học của "bầy con cưng".

Theo Báo Đại Đoàn Kết