Làm cha mẹ ai cũng mong muốn con mình cao lớn, khỏe mạnh, có một thân hình cân đối và chiều cao lý tưởng, nên nhiều người tìm mọi cách miễn làm sao cho con cao là được.

Yếu tố nào quyết định chiều cao?
Hàng ngày, tiếp rất nhiều ông bố bà mẹ đến tư vấn, chúng tôi được nghe nhiều câu hỏi: "Bác ơi, uống loại sữa nào cho cháu cao?", rồi "Loại thuốc nào cháu uống vào sẽ cao?"... Có bà mẹ tâm sự: "Em và bố cháu đều thấp, sợ con mình sau này lùn nên cho cháu uống rất nhiều sữa, toàn loại đắt tiền, thế mà chẳng thấy cháu cao lên gì cả". Trường hợp này có thể do yếu tố di truyền nhưng lại có trường hợp cả bố và mẹ đều cao, cháu uống nhiều sữa mà sao vẫn thấp.

Ngược lại, có trường hợp bố mẹ thấp nhưng cháu được chăm sóc và nuôi dưỡng tốt thì lại cao đúng theo tiêu chuẩn. Vậy chiều cao do điều gì quyết định?

Chiều cao phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố: yếu tố di truyền, dinh dưỡng, môi trường sống, tình trạng bệnh tật và vấn đề luyện tập thể dục, thể thao. Đã có nhiều công trình nghiên cứu chứng minh dinh dưỡng có vai trò rất quan trọng với sự phát triển chiều cao của trẻ. Một điều dễ nhận thấy ở nước ta hiện nay đó là, trẻ em ở thành phố cao hơn trẻ em nông thôn là do được chăm sóc tốt hơn, chế độ ăn uống đầy đủ. Để có sự tăng trưởng chiều cao liên tục, cơ thể trẻ cần được nhận đầy đủ năng lượng cần thiết hàng ngày, trẻ có tăng cân tốt thì mới tăng chiều cao được.

Ngoài vấn đề năng lượng thì những vi chất dinh dưỡng đã được các nhà khoa học chứng minh có liên quan đến tăng trưởng chiều cao đó là: vitamin A, vitamin D, lysin, canxi, sắt, kẽm, iốt. Vitamin D có vai trò rất quan trọng trong chuyển hóa, canxi và phốt pho là hai khoáng chất quan trọng để phát triển xương. Nếu thiếu vitamin D thì ruột sẽ không thể hấp thu được canxi và phốt pho, dẫn đến trẻ bị còi xương, mà còi xương ảnh hưởng rất nhiều đến sự phát triển chiều cao.

Vitamin A cũng giúp cho sự tăng trưởng của xương, tăng cường miễn dịch, trẻ ít ốm đau sẽ có cơ hội để cao lớn hơn. Một yếu tố vi lượng rất quan trọng để phát triển chiều cao của trẻ đó là kẽm, kẽm tham gia vào rất nhiều thành phần các enzyme trong cơ thể giúp tăng tổng hợp protêin, phân chia tế bào, thúc đẩy sự tăng trưởng, trẻ em thiếu kẽm thường biếng ăn, còi cọc và chậm lớn. Iốt là thành phần của nội tiết tố tuyến giáp, nội tiết tố này có vai trò thúc đẩy sự tăng trưởng của cơ thể, khi thiếu iốt trẻ sẽ bị thiểu năng tuyến giáp, có thể bị lùn do suy giáp trạng.

Trẻ muốn cao lớn còn phải được ngủ đủ giấc, nhất là giấc ngủ ban đêm. Hormon tăng trưởng do tuyến yên tiết ra cao nhất là vào ban đêm khoảng 11 - 12 giờ đêm khi trẻ đã ngủ say, cho trẻ ngủ quá muộn, ngủ nhiều ban ngày thì lượng hormon tiết ra ít, trẻ thường chậm lớn, chậm phát triển chiều cao.

Một số yếu tố khác cũng liên quan đến phát triển chiều cao đó là môi trường sống, bệnh tật và đặc biệt là vấn đề vận động thể lực. Một đứa trẻ không thể cao lớn được trong một môi trường sống ô nhiễm (khói thuốc lá, khói than tổ ong, khói xe, bụi...), thường xuyên bị bệnh tật ốm đau và suốt ngày bị giữ trong nhà.

Sự tăng trưởng chiều cao của trẻ còn có 3 giai đoạn quan trọng nhất: Giai đoạn trong bào thai, giai đoạn dưới 2 tuổi và giai đoạn tiền dậy thì và dậy thì. Nếu trẻ bị suy dinh dưỡng bào thai, đẻ ra nhẹ cân, thiếu chiều cao thì sau này cũng khó mà cao được... Giai đoạn dậy thì, trẻ có thể tăng 10-15cm/năm, do vậy nếu được chăm sóc dinh dưỡng tốt, tập thể dục... sẽ cải thiện chiều cao rất tốt.

Tóm lại, rất nhiều yếu tố liên quan đến sự phát triển chiều cao của trẻ, nếu chỉ quan tâm đến việc cho trẻ uống nhiều sữa để phát triển chiều cao thì chưa đủ.

Làm gì để bé cao?
Muốn trẻ phát triển chiều cao tốt, các bậc cha mẹ cần có một chế độ dinh dưỡng hợp lý cho trẻ:
- Ăn đủ năng lượng, cân đối thành phần các chất dinh dưỡng, cung cấp đầy đủ các vitamin và khoáng chất, nhất là các vi chất dinh dưỡng có liên quan đến phát triển chiều cao: vitamin A, vitamin D, lysin, canxi, sắt, kẽm, iốt.
- Ăn đủ bữa theo lứa tuổi, bú sữa mẹ hoặc ăn sữa bột công thức theo tháng tuổi, khi cai sữa mẹ vẫn duy trì uống 500 - 600ml sữa/ngày.
- Sử dụng muối iốt khi nấu thức ăn cho trẻ, ăn đa dạng các loại thực phẩm để nhận được đầy đủ các chất dinh dưỡng có liên quan đến tăng trưởng.
- Cho trẻ tắm nắng hàng ngày để da tổng hợp đủ vitamin D cho cơ thể.
- Trẻ cần được ngủ đủ giấc vào ban đêm, không để trẻ ngủ muộn sau 10g đêm. Tạo điều kiện cho trẻ được sống trong môi trường không ô nhiễm, tăng cường cho trẻ được vận động thể lực từ khi còn nhỏ.

(ThS. Lê Thị Hải, Nguồn: Viện Dinh dưỡng Quốc gia)