Có hai động từ xem qua có vẻ giống nhau về mặt ngữ nghĩa nhưng thực ra chúng xa nhau vạn dặm! Đó là cãi lộn và tranh cãi. Giữa hai động từ này có một “anh thứ ba” chen vào, vốn mang ẩn ý là có “giận hờn nhau chút đỉnh khi cãi nhau ra trò”.

Bậc phụ huynh cần làm sao để dạy con cái tranh cãi. Theo Terry Lynn Taylor, một nhà giáo dục, tác giả nhiều quyển sách nổi tiếng như Messengers of the Lighs thì tranh cãi hay lý sự giống như các khối u: chúng có thể là khối u ác tính hay khối u lành tính. Có khi tranh cãi rất có lợi để giúp minh định lập trường hay giải thích cho rõ những vấn đề còn “lộm cộm” nhưng cũng có khi ngược lại.

Trong kho tàng ngôn ngữ của nhiều nước có câu “Lời nói là bạc, im lặng là vàng” và có bao lần bạn đã quát với con cái như thế này: “Này cái thằng ôn kia, mày giống ai mà hay cãi và lý luận quá vậy?”.

Thật ra lời nói là một ân huệ chỉ có con người mới có, nên trong các hoạt động của cái lưỡi, làm sao tránh được chuyện nó… cãi nhau chí chóe, nhưng bạn phải làm sao cho con hiểu sự khác biệt giữa thảo luận và... nói nhây hay “nói cho được”. Một cuộc tranh luận là bổ ích, có khi giúp con cái tìm ra nhiều cái hay mà nếu im lặng sẽ không sao thấy được, nhưng hãy giúp con hiểu nó khác rất nhiều với cuộc “tranh luận” xem ai sẽ trả tiền cho một bữa ăn trong nhà hàng tối nay, dù “cuộc tranh luận” này có vẻ thân thiện hay hòa bình đến đâu chăng nữa.

Khi cuộc tranh cãi trở nên khốc liệt và mang màu sắc thù ghét hoặc có tính “ngã ngũ xem ai là người cuối cùng có lý” thì nó sẽ phát tán như căn bệnh ung thư có thể tàn phá cả đời người của tất cả những ai tham gia vào cuộc tranh cãi như thế.

Cãi nhau để xem ai thắng thế sau cùng là lối tranh luận chỉ làm tôn cái ngã “thua trận đó đã thực sự gây sứt mẻ lòng tự trọng” và “kẻ chiến thắng” sẽ mất hết cảm giác về tình thương đích thực đối với đồng loại, vì đối với họ, giữ cho mình nhãn hiệu “người có lý” hay “người chiến thắng” thì bao giờ cũng quan trọng hơn là thật sự biết chăm sóc hay để ý tới người khác.

Bạn hãy cẩn thận, theo Taylor thì những bậc cha mẹ hay cãi nhau, mà lại cãi nhau trước mặt con cái, bao giờ cũng để lại các dấu ấn tai hại trong tâm hồn trẻ thơ. Vì cha mẹ không nên (và có thể cũng không biết) ép con cái là quan tòa xử xem ai là kẻ có lý, sau khi đã bắt con là các nhân chứng bất đắc dĩ!

Bạn hãy chỉ cho con thấy thảo luận là để tìm ra chân lý, hoạt động như thế không có chỗ cho hận thù hay bực bội, oán hận. Nó còn tập cho con cái tính can đảm, hoặc bảo vệ quan điểm đúng đắn của nó tới cùng, hoặc nhận ra là quan điểm của nó đã sai trái.

Ngoài ra kẻ tranh luận một cách cao thượng thường không nhỏ nhen. Họ không “thù dai”, không xem cái gì đã qua lại là của hiện tại, hãy để dĩ vãng trôi đi, và hớn hở nhìn tới tương lai. Trẻ con thánh thiện hơn người lớn ở chỗ chúng không hề biết... để bụng, giận nhau một chút rồi sau đó lại làm hòa. Người tranh luận khỏe khoắn cũng như thế, họ không bao giờ giận người đã tranh luận sai, chỉ không chấp nhận “điều không đúng” mà thôi!

( Theo Báo Giáo Dục )