Đề án Quy hoạch phát triển xã hội hóa giáo dục giai đoạn 2005 - 2010 nêu rõ: “Chỉ tiêu cụ thể là huy động 80% trẻ em theo học các nhà trẻ ngoài công lập; 70% trẻ em theo học mẫu giáo ngoài công lập”.
Nếu như ở các bậc học khác như: tiểu học, THCS và THPT, cao đẳng, đại học chỉ tiêu đặt ra tương ứng là 1%, 3,5%, 30 - 40% số học sinh theo học các trường ngoài công lập thì hệ giáo dục mầm non chỉ tiêu này lại cao bất ngờ: 70-80%. Như vậy có nghĩa là ở các bậc học phổ thông và giáo dục chuyên nghiệp nhìn về tổng thể giáo dục vẫn là phúc lợi xã hội do nhà nước đầu tư là chính cho đại bộ phận trẻ em trong độ tuổi thì giáo dục mầm non (GDMN) lại được “ưu tiên” dành cho người dân tự lo là chính !
Xét về tổng thể trong các mối tương quan với các chính sách xã hội khác ở nước ta như: viện phí, văn hóa... thì quan điểm coi GDMN là giáo dục trong gia đình, do người dân đảm nhận là chính xem ra có phần khập khiễng. Bởi về viện phí từ năm 2005 đã có quy định: Mọi trẻ em dưới 6 tuổi đều được miễn viện phí. Còn nhiều chương trình biểu diễn nghệ thuật, xem phim... thậm chí là vào các khu vui chơi giải trí của tư nhân cũng đã thực hiện không thu vé của trẻ dưới 6 tuổi.
Chỉ có 20 - 30% số trẻ trong độ tuổi mầm non được học tại các cơ sở giáo dục công lập do nhà nước đầu tư. Chính vì sự “ưu tiên” này mà trong thực tế những năm gần đây ở nhiều nơi GDMN đã gần như bị định đoạt bởi quy luật thị trường, chịu phân cực “giàu nghèo” ngay từ khi còn nhỏ.
Có tiền: học trường “xịn”; không tiền: học trường “chui”
Điều này có thể nhận thấy rất rõ tại Bình Dương - nơi các trường mầm non, mẫu giáo, nhà trẻ ngoài công lập được phân thành 2 loại trường giàu, nghèo rõ nét. Trên thực tế chủ trương XHH ở mầm non ở đây đã bị biến thành một hình thức kinh doanh vì lợi nhuận. Điển hình là tại trường mẫu giáo Trà My do một tư nhân đầu tư hơn 25 tỉ đồng có qui mô lớn nhất tỉnh Bình Dương năm học 2007-2008 (Ngành giáo dục tỉnh Bình Dương rất vui sướng về sự hưởng ứng đầu tư xây trường chất lượng cao của người dân). Tuy nhiên, học tại các trường trên chỉ dành cho con nhà khá giả, chịu được 600.000 đến 700.000đồng/tháng/em. Học phí tại Trường Tuổi Ngọc ở Khu đô thị Chánh Nghĩa - thị xã Thủ Dầu Một là 1 triệu đồng/tháng/em.
Đối với gần nửa triệu người lao động có thu nhập vừa phải, công nhân, lực lượng chiếm nòng cốt sản xuất công nghiệp ở tỉnh Bình Dương không đủ tiền đóng học phí nên đành đưa con vào trường chui, trường không phép, kém chất lượng... Đó là các trường mầm non tư thục gia đình (một hình thức xã hội hóa giáo dục mới) đang phát triển nhanh ở Bình Dương với 158 trường, cơ sở hoạt động dưới dạng chui không phép. Tuy nhiên, theo Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Dương: số lượng trường học “chui” (tương đương với 228 nhóm, lớp) chiếm gần 40% “thị phần’’ học sinh mầm non trong toàn tỉnh. Sự thuận lợi mầm non ngoài công lập là linh động về giờ giấc, phụ huynh có thể gửi con sớm từ 6 giờ sáng và đón con lúc 18 - 19 giờ tối. Tuy nhiên, các trường hoạt động chui bộc lộ rất nhiều khiếm khuyết, nhất là cơ sở hạ tầng yếu kém, đội ngũ giáo viên còn thiếu và không có chuyên môn khiến con em giới công nhân lao động đã thiệt thòi nay càng thiệt hơn.
Chúng tôi đến cơ sở nuôi dạy trẻ của chị H. ở xã Tương Bình Hiệp, thị xã Thủ Dầu Một, tận mắt thấy trong ngôi nhà cấp 4 đang nuôi giữ 45 đứa trẻ từ 1 đến 5 tuổi (chủ yếu là con của công nhân). Để có chỗ cho trẻ sinh hoạt, chủ nhà đã đưa ra sáng kiến mở rộng thêm cả nhà bếp. Một cơ sở khác, nằm phía sau Trường Mẫu giáo Sen Hồng, thuộc phường Phú Thọ cũng không khá hơn, với 25 đứa trẻ từ 17 tháng đến trên 3 tuổi được người nuôi “nhốt” trong một gian phòng chỉ rộng 20m2, tiện nghi chỉ có duy nhất một chiếc quạt. Không gian chật hẹp, không khí ngột ngạt khiến nhiều đứa trẻ đù đờ, khờ khạo. Vì thiếu giáo viên và chạy theo lợi nhuận mà có cơ sở giữ trẻ khác ở phường Phú Hòa (TX-Thủ Dầu Một) huy động cả gia đình gồm chị, em, cháu cùng tham gia giữ trẻ... Tại trường mầm non của bà Nguyễn Thị N. ở thị trấn Lái Thiêu, Thuận An, sau cánh cổng sắt luôn đóng kín là 102 đứa trẻ ngồi xếp lớp trong một ngôi nhà có diện tích khoảng hơn 50m2. Không thể tưởng tượng đám trẻ ấy, ngày ngày phải sinh hoạt, vui chơi, ăn ngủ như thế nào. Có lẽ chúng phải học “nghệ thuật” ăn ngủ chật chội ngay từ nhỏ để lớn lên thích ứng với cảnh sống của 4 công nhân 4m2 phòng trọ như cha mẹ chăng?
Mở rộng nhưng quản lý không xuể!
Theo quy định, các nhóm trẻ gia đình, lớp mẫu giáo, mầm non tư thục do các trường mẫu giáo, mầm non công lập ở địa phương trực tiếp chỉ đạo, quản lý chuyên môn, cũng như theo dõi, kiểm tra nắm tình hình, báo cáo và tham mưu biện pháp xử lý đối với cấp lãnh đạo địa phương. Quy định là vậy, nhưng thực tế thời gian qua, công tác kiểm tra quản lý chưa được thực hiện chặt chẽ. Những cơ sở vi phạm, bị nhắc nhở nhiều lần, nhưng địa phương vẫn chưa có biện pháp xử lý. Chính vì lý do đó mà các cơ sở giáo dục mầm non dù chưa có giấy phép vẫn cứ ngang nhiên hoạt động.
Bà Võ Thị Hà, Trưởng phòng Giáo dục mầm non, Sở GD-ĐT Bình Dương, bức xúc: “Hiện nay, các trường ngoài công lập còn thiếu khoảng 300-400 giáo viên. Những người được gọi là giáo viên ở các cơ sở chưa được cấp phép, vì không có nghiệp vụ sư phạm, nên họ chỉ đơn thuần là giữ trẻ. Phần lớn chưa tổ chức được các hoạt động giáo dục phù hợp với sự phát triển tâm sinh lý trẻ theo chương trình quy định của Bộ GD-ĐT. Hiện nay có 33,53% người giữ trẻ chưa qua đào tạo và có trình độ văn hóa thấp nên khó nắm bắt yêu cầu chuyên môn theo chỉ đạo của ngành. Đội ngũ này thường không ổn định và hầu hết là dân nhập cư nên chưa an tâm và tận tụy với nghề”.
Bà Nguyễn Thị Tuyết Mai, Phó Trưởng phòng GD-ĐT huyện Thuận An, cho biết thêm: “Chỉ có 10% giáo viên ở các cơ sở ngoài công lập trên địa bàn huyện có trình độ sư phạm, ngay cả cấp dưỡng cũng chưa được học về chuyên môn. Theo quy định phải đình chỉ hoạt động những nơi này, nhưng nếu làm như vậy, các cháu sẽ đi về đâu?”. Đây đúng là áp lực lớn đối với ngành giáo dục. Vì hiện nay, các cơ sở công lập đang bị quá tải, nếu không cho các trường mầm non ngoài công lập, trường học chui hoạt động thì người lao động không biết gửi con ở chỗ nào.
Theo thầy Nguyễn Văn Kim, cán bộ Sở GD&ĐT: “Xã hội hóa giáo dục như trên là quá bất hợp lý đối với nền giáo dục nói chung. Sau khi nhà nước có chính sách miễn học phí cho học sinh cấp I, nhưng sao ở cấp mẫu giáo, mầm non lại đi thu tiền. Hơn nữa, độ tuổi mẫu giáo là các cháu đang phát triển mạnh về thể chất và trí tuệ, nếu không chăm sóc tốt các em sẽ bị ảnh hưởng lâu dài. Đã thế, xã hội hóa giáo dục lại có chuyện chạy đua vì lợi nhuận, phân biệt trường giàu, trường nghèo khiến một bộ phận con em của công nhân cùng lứa tuổi mầm non đáng ra được hưởng nền giáo dục tiên tiến chung, nhưng vì hoàn cảnh, vì không đủ khả năng về tài chính mà con em họ phải chịu thiệt như đời công nhân của họ chăng”?
Thiết nghĩ, để huy động mọi nguồn lực trong xã hội cùng chăm lo cho giáo dục, việc mở rộng hệ thống các trường ngoài công lập là cần thiết. Tuy nhiên, mở rộng đến mức nào là đủ lại rất cần các nhà lãnh đạo phải cân nhắc thấu đáo sao cho không làm biến đổi bản chất của nền giáo dục nhân văn, giáo dục đại chúng vì số đông, giáo dục XHCN mà bao thế hệ đã gian khổ, hy sinh để gây dựng.
( Theo TTXVN )