Theo Đông y, phổi lợn và dê đều là những vị thuốc chữa được nhiều chứng bệnh, đặc biệt là các bệnh về đường hô hấp như hen, viêm phế quản, ho do phong hàn... Có thể phối hợp phổi lợn, dê với những vị thuốc và gia vị khác, làm thành món ăn bài thuốc có hiệu quả cao.

Sách Tùy tức cư ẩm thực phế viết: "Phổi lợn trị được chứng suy nhược do phế âm bị tổn thương, có ho ra máu và các chứng bệnh ở thượng tiêu có liên quan đến hai tạng tâm và phế". Còn theo sách Bản thảo cương mục, phổi dê tính ấm, vị ngọt, không độc, có tác dụng bổ phế, cầm ho, bổ dưỡng, trừ phong và trị chứng đi tiểu nhiều lần.

Sau đây là một số bài thuốc từ phổi lợn và phổi dê:

Bài 1: Phổi lợn 1 cái (rửa sạch), xuyên bối mẫu 10g, hạt tiêu 0,3g, trứng gà 2 quả. Bối mẫu và hạt tiêu tán bột, trộn với lòng trắng trứng gà rồi nhét vào trong ống khí quản của phổi lợn, sau đó buộc kín miệng và đem nấu chín, chế thêm gia vị, chia ăn vài lần trong ngày.

Hoặc: Phổi lợn 250g thái miếng, nấu với ma hoàng 10g, khi chín cho thêm hành, gừng, hạt tiêu, chia ăn vài lần trong ngày.

Công dụng: Bổ phế, trừ đàm, chỉ khái, rất tốt cho những người bị viêm phế quản thể hen mãn tính.

Bài 2: Phổi lợn 1 cái, tim lợn 1 quả, sa sâm 15g, ngọc trúc 15g, gia vị vừa đủ. Sa sâm và ngọc trúc thái vụn, cho vào túi vải buộc kín miệng rồi hầm cùng tim và phổi lợn (rửa sạch, thái miếng) với 2.000ml nước. Đun to lửa cho sôi rồi bớt lửa, đun thêm chừng 1,5 giờ cho nhừ. Cho thêm gia vị, chia ăn vài lần trong ngày.

Công dụng: Dưỡng âm, bổ phế, nhuận táo, chỉ khái, dùng cho các bệnh lý đường hô hấp có biểu hiện âm hư: người gầy, sốt về chiều, lòng bàn tay bàn chân nóng, gò má đỏ, miệng khô họng khát, khó khạc đờm, khó đại tiện, nước tiểu đỏ, hay vã mồ hôi ban đêm.

Công dụng:
 
Bổ phế, trừ đàm, giải độc, chuyên dùng điều trị hỗ trợ cho người bị lao phổi.
 

Bài 3: Phổi lợn 200g (rửa sạch, thái miếng), tỏi tươi lượng vừa đủ (thái phiến), dầu ăn 30g. Đổ dầu vào chảo đun nóng già rồi cho phổi lợn và tỏi vào xào chín, cho thêm một chút rượu vang và gia vị rồi ăn nóng.

Hoặc: Phổi lợn 1 cái thái miếng, trộn đều với xuyên bối mẫu 15g (tán bột), đường trắng 60g. Đem hấp cách thủy rồi chia ăn vài lần trong ngày.

Bài 4: Phổi lợn 1 cái, mộc nhĩ đen 30g, lạc còn vỏ lụa 100g, gia vị vừa đủ. Phổi lợn rửa sạch, thái miếng, mộc nhĩ ngâm nước ấm rồi rửa sạch, thái chỉ. Cho phổi lợn và lạc vào nồi, dùng lửa to đun sôi nhanh, vớt hết váng mỡ rồi hầm kỹ bằng lửa nhỏ, khi chín cho mộc nhĩ và gia vị vào rồi chia ăn vài lần trong ngày. Cho thêm vỏ lụa hạt lạc 30g thì càng tốt.

Hoặc: Phổi lợn 200g rửa sạch, thái miếng, nấu với bạch cập 15g và ý dĩ 15g (tán bột).

Công dụng: Bổ phế, chỉ khái, cầm máu, dùng tốt cho người bị ho ra máu.

Bài 5: Phổi lợn 300g rửa sạch, thái miếng, củ cải 200g thái khúc, gừng tươi 4 lát, hành 1 củ, tỏi tươi 1 củ, gia vị vừa đủ. Đổ mỡ hoặc dầu thực vật vào nồi, đun nóng già rồi cho hành, tỏi, gừng phi thơm, tiếp đó cho phổi lợn vào xào qua, cho thêm 1.000ml nước rồi hầm kỹ bằng lửa nhỏ. Khi chín, cho thêm gia vị và một chút rượu vang, chia ăn vài lần trong ngày.

Hoặc: Phổi lợn 250g, đậu xanh 200g, bạch quả 10g, tất cả đem nấu chín, cho thêm gia vị rồi chia ăn vài lần trong ngày.

Công dụng: Thanh nhiệt, giải độc, bồi bổ phế âm, dùng cho những trường hợp áp xe phổi, viêm phổi và màng phổi có mủ (với ý nghĩa hỗ trợ điều trị).

Bài 6: Phổi lợn 500g rửa sạch, thái miếng, gạo tẻ 100g, ý dĩ 50g. Tất cả nấu nhừ thành cháo, cho thêm gia vị chia ăn vài lần trong ngày.

Hoặc: Phổi lợn 250g nấu với cát cánh 6g, tử uyển 6g, ăn trong ngày. Phổi lợn 250g, hạnh nhân 10g, củ cải 200g. Phổi lợn rửa sạch, thái miếng, củ cải cắt khúc, hạnh nhân giã nhỏ, tất cả đem hầm nhừ rồi cho thêm gia vị, chia ăn vài lần trong ngày.

Công dụng: Chỉ khái, hóa đàm, giải độc, chuyên dùng cho các chứng ho dai dẳng do phế hư.

Bài 7: Phổi dê 500g, thịt dê 150g, gạo tẻ 100g, gia vị vừa đủ. Phổi dê rửa sạch, thái miếng, nấu lấy nước rồi cho gạo tẻ và thịt dê thái vụn vào nấu nhừ thành cháo, cho thêm gia vị, chia ăn vài lần trong ngày.

Công dụng: Bổ phế khí, điều hòa tiểu tiện, thích hợp với những người bị ho do phế hư, tiểu đường, tiểu tiện khó khăn hoặc đi nhiều lần.

Chú ý: Khi bị cảm cúm phát sốt thì không nên sử dụng các bài thuốc trên.

ThS. Hoàng Khánh Toàn, SK&ĐS