Suy dinh dưỡng (SDD) là tình trạng cơ thể thiếu protein năng lượng và các vi chất dinh dưỡng. Bệnh biểu hiện ở nhiều mức độ khác nhau, nhưng ít nhiều đều có ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất, tinh thần và vận động của trẻ.

Tại sao trẻ bị SDD?

Cần cho trẻ ăn bổ sung các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng.

Do sai lầm về nuôi dưỡng: Chế độ ăn của trẻ thiếu cả về số lượng lẫn chất lượng như nuôi nhân tạo bằng nước cháo đường, ăn bổ sung sớm bằng bột mắm, muối, mì chính. Một số trẻ sau khi cai sữa, khẩu phần ăn chủ yếu là gạo, ít thức ăn động vật, dầu, mỡ, vitamin và chất khoáng.

Do nhiễm khuẩn: Hậu quả của các bệnh nhiễm khuẩn như sởi, tiêu chảy, viêm phổi, lao, giun sán... làm cho trẻ kém ăn chậm lớn.

Nguyên nhân sâu xa cũng cần phải kể đến dịch vụ y tế, môi trường, an ninh thực phẩm cho các hộ gia đình chưa đầy đủ.

Thực tế lâm sàng và dịch tễ học cho thấy những trẻ 6-18 tháng tuổi bắt đầu ăn bổ sung và giảm dần bú sữa mẹ; trẻ sinh ra có cân nặng thấp dưới 1.500g; trẻ không được bú sữa mẹ trong năm đầu; trẻ thường xuyên bị mắc các bệnh nhiễm khuẩn như tiêu chảy, viêm đường hô hấp; trẻ bị dị tật bẩm sinh như sứt môi hở hàm ếch, tim bẩm sinh, di chứng thần kinh; gia đình đông con, kinh tế eo hẹp... có nguy cơ bị SDD.

Làm thế nào để nhận biết được trẻ bị SDD?

Biểu hiện sớm của SDD là trẻ chậm lớn, tăng cân kém. Theo dõi biểu đồ phát triển cho thấy cân nặng của trẻ SDD bao giờ cũng giảm hơn so với cân nặng của trẻ bình thường cùng lứa tuổi. SDD nhẹ (độ I) cân nặng sụt từ 20-30%, SDD vừa (độ II) cân nặng sụt từ 30-40%, SDD nặng: gồm 3 thể.

- Thể teo đét (Marasmus): Cân nặng giảm trên 40%. Trẻ gầy đét da bọc xương.

- Thể phù (Kwashiokor): Cân nặng giảm từ 20-40%. Trẻ phù toàn thân, trên da có thể xuất hiện các mảng sắc tố màu nâu và lở loét toàn thân.

- Thể phối hợp: Cân nặng giảm trên 40%, từ gầy yếu và phù 2 chân. Trẻ SDD thường bị thiếu máu, thiếu vitamin đặc biệt là thiếu vitamin A gây khô mắt.

Những trẻ SDD nhất là ở trẻ nhỏ, nếu bị SDD nặng sẽ ảnh hưởng nhiều đến phát triển thể chất, tinh thần và vận động. Trẻ chậm biết lẫy, bò, ngồi, đứng, đi. Khi trẻ lớn lên cân nặng và chiều cao đều giảm hơn so với người cùng tuổi, trẻ gái thì đẻ khó và khi làm mẹ dễ sinh ra những bé còi cọc. Một số công trình nghiên cứu đã chứng tỏ các tế bào thần kinh ở não không phát triển đầy đủ sẽ ảnh hưởng đến trí tuệ, giảm trí nhớ và kém thông minh.

Trẻ SDD dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn và nhiễm khuẩn có thể làm cho SDD nặng hơn. SDD bị mù do thiếu vitamin A thì tỷ lệ tử vong cao.

SDD là một bệnh có thể điều trị được nhưng cần phát hiện sớm, điều chỉnh cách ăn uống của trẻ. Trẻ SDD thường kém ăn, cho trẻ ăn nhiều bữa trong ngày để bảo đảm nhu cầu dinh dưỡng. Nếu trẻ đang bú mẹ vẫn phải tiếp tục cho bú. Tùy theo lứa tuổi cho trẻ ăn thêm bột, cháo nhưng phải quấy lẫn với thịt hoặc trứng, đậu đỗ, dầu, mỡ và các loại rau. Không cai sữa, không kiêng ăn mỡ khi trẻ bị bệnh nhất là bệnh tiêu chảy. Ngoài ra cần phát hiện các bệnh nhiễm khuẩn thông thường ở trẻ SDD để xử trí kịp thời. Nếu trẻ bị SDD nặng phải được điều trị tại cơ sở y tế.

Để phòng bệnh SDD, cần làm tốt các việc sau đây

Chăm sóc trẻ từ trong bụng mẹ: Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy cân nặng của trẻ sơ sinh phụ thuộc nhiều vào dinh dưỡng của bà mẹ. Ở những bà mẹ ăn uống kém thì thai nhi có thể bị SDD từ trong bụng mẹ. Vì vậy trong thời gian mang thai người mẹ cần ăn uống bồi dưỡng hơn bình thường đồng thời theo dõi tăng cân từng quý; khám thai định kỳ ít nhất 3 lần. Thực hiện tiêm phòng uốn ván, nghỉ ngơi trước đẻ và sinh đẻ tại cơ sở y tế để mẹ tròn con vuông.

Nuôi con bằng sữa mẹ và ăn bổ sung hợp lý

Cho trẻ bú sớm ngay sau đẻ, bú càng sớm càng tốt, cho bú hoàn toàn trong 4 tháng đầu và kéo dài 18-24 tháng.

Trong trường hợp mẹ không có sữa hoặc ít sữa thì cho trẻ ăn thêm sữa bò hoặc sữa đậu nành, tuyệt đối không dùng nước cháo đơn thuần để nuôi trẻ.

Từ 5 tháng tuổi ngoài bú mẹ cần cho trẻ ăn thêm thức ăn bổ sung, tùy theo lứa tuổi có thể cho trẻ ăn bột, cháo nhưng phải quấy lẫn với thịt, trứng, đậu đỗ, dầu, mỡ và các loại rau.

Khi trẻ ốm không được kiêng khem quá mức, cho trẻ ăn nhiều bữa trong ngày thức ăn dễ tiêu hóa và đủ các chất dinh dưỡng.

Tiêm chủng: Để phòng chống các bệnh nhiễm khuẩn cần thực hiện tiêm chủng cho trẻ đầy đủ và đúng kỳ hạn.

Theo dõi cân nặng: Trong năm đầu mỗi tháng cân trẻ một lần, trẻ từ 2-5 tuổi thì 2-3 tháng cân một lần, nếu thấy cân của trẻ bắt đầu đứng hoặc sụt cân là dấu hiệu sớm để phát hiện SDD.

Sinh đẻ kế hoạch: Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy tỷ lệ trẻ SDD tăng cao gặp ở những bà mẹ đẻ dày và đông con cho nên cần sinh đẻ có kế hoạch.

Xây dựng hệ sinh thái VAC tại gia đình để tạo thêm nguồn thực phẩm nhằm cải thiện bữa ăn cho bà mẹ và trẻ em.

SDD là một vấn đề có ý nghĩa sức khỏe cộng đồng, ảnh hưởng đến hạnh phúc gia đình, tương lai của nòi giống. Do đó đòi hỏi những biện pháp cơ bản của Nhà nước và sự kết hợp của nhiều ngành, gia đình và xã hội. Bản thân các bà mẹ là những người trực tiếp nuôi trẻ, cần được trang bị những kiến thức về nuôi con theo khoa học.

Theo BS. Nguyễn Thị Đào - Sức Khoẻ & Đời Sống
 
                                                ( Theo Sức khỏe 360 )