Con tôi 10 tuổi mắc quai bị, khi lớn lên cháu có nguy cơ vô sinh không? Nếu có thì nên điều trị thế nào? (Lâm, 37 tuổi, Nghệ An)

Trả lời:

Quai bị là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus thuộc họ Paramyxoviridae gây ra. Bệnh chủ yếu lây lan qua đường hô hấp khi tiếp xúc với dịch tiết từ người bệnh. Triệu chứng điển hình gồm sốt, mệt mỏi, đau đầu, sưng đau tuyến mang tai. Bệnh thường gặp ở trẻ em 5-15 tuổi, có thể tự khỏi sau khoảng 10 ngày. Tuy nhiên, một số trường hợp không được điều trị và chăm sóc đúng cách có thể gây biến chứng ảnh hưởng đến cơ quan sinh sản.

Virus có thể tấn công các tuyến tinh hoàn, dẫn đến viêm, phù nề nhu mô tinh hoàn, gây sưng đau, căng bóng, đỏ, có thể to gấp 2-3 lần bình thường. Tình trạng viêm làm nhiệt độ tinh hoàn tăng lên bất thường, ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng. Virus quai bị đồng thời kích hoạt phản ứng miễn dịch bẩm sinh bằng cách giải phóng cytokine tiền viêm, làm hủy hoại tế bào leydig có chức năng sản xuất testosterone và tế bào sertoli giúp nuôi dưỡng tinh trùng non. Điều này khiến tinh hoàn suy giảm chức năng nghiêm trọng. Tình trạng phù nề nhu mô tinh hoàn có thể gây hoại tử ống sinh tinh và teo biểu mô tế bào mầm, tinh hoàn xơ và teo nhỏ dần.

Viêm tinh hoàn do quai bị ít gặp ở trẻ nam dưới 10 tuổi, ngoại trừ trường hợp hệ miễn dịch của trẻ phản ứng quá mức với virus. Song đây lại là biến chứng thường gặp nhất của bệnh quai bị khi trẻ đã dậy thì, thường xảy ra 1-2 tuần sau khi viêm tuyến mang tai. Nếu tình trạng viêm xảy ra ở cả hai bên, nguy cơ vô sinh rất cao do lúc này nồng độ và khả năng vận động của tinh trùng đều suy giảm. Bộ phận này không sản xuất được tinh trùng khiến trẻ bị vô tinh.

Dù ít gặp biến chứng hơn so với trẻ nam nhưng khi mắc quai bị, trẻ gái sau tuổi dậy thì vẫn có thể bị viêm buồng trứng. Trẻ có các biểu hiện đau bụng âm ỉ hoặc đau từng cơn ở một bên hố chậu hoặc vùng bụng dưới, sốt, ra nhiều khí hư bất thường, có mùi hôi, biến đổi màu sắc... Tuy nhiên, khác với viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng do quai bị ít khi dẫn đến vô sinh, trừ khi xảy ra ở cả hai buồng trứng và gây tổn thương nghiêm trọng.

Bác sĩ khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội khám cho một bệnh nhi. Ảnh minh họa: Bệnh viện cung cấp

Hiện nam giới vô sinh do teo tinh hoàn sau mắc quai bị có thể điều trị. Bác sĩ thực hiện vi phẫu trích mô tinh hoàn tìm tinh trùng (micro-TESE) để thực hiện thụ tinh ống nghiệm (IVF). Kỹ thuật trữ đông tinh trùng cũng là giải pháp giúp thanh niên mắc bệnh quai bị có biến chứng viêm teo tinh hoàn chưa lập gia đình hoặc chưa muốn sinh con bảo tồn và duy trì khả năng sinh sản.

Thông tin bạn cung cấp chưa đủ cơ sở để khẳng định rõ bé có nguy cơ vô sinh khi trưởng thành hay không. Hiện chưa có thuốc điều trị quai bị đặc hiệu, cách tốt nhất đề phòng nguy cơ mắc bệnh và biến chứng là tiêm vaccine.

Khi bé mắc quai bị, bạn nên lưu ý cho bé nghỉ ngơi hợp lý, tăng cường dinh dưỡng, cách ly để tránh lây nhiễm cho người khác, dùng thuốc giảm đau hạ sốt đúng chỉ định. Bạn theo dõi kỹ triệu chứng để kịp thời đưa con đi khám.

Ngoài gây tổn thương cơ quan sinh sản, một số trường hợp virus quai bị có thể tấn công hệ thống não bộ, gây điếc tạm thời, viêm tủy sống cắt ngang, viêm đa rễ thần kinh, viêm tụy, viêm màng não... Nếu trẻ có biểu hiện quai bị hoặc sốt cao, nôn liên tục, nhức đầu hoặc bộ phận sinh dục sưng to, cần đến bệnh viện điều trị sớm.

Theo Vnexpress.net

Bác sĩ Nguyễn Phúc Hiếu

Trung tâm Hỗ trợ sinh sản

Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội