Trong khi Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo nên nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ - tức là chỉ cần cho trẻ bú sữa mẹ mà không cần cho ăn hay uống thêm bất cứ gì, kể cả nước, hay nước hoa quả trong sáu tháng đầu đời, thì tại Việt Nam, hiện chỉ có một phần sáu các bà mẹ nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ.

Các nghiên cứu khoa học cho thấy, sữa mẹ cung cấp các chất dinh dưỡng mà trẻ cần để phát triển khỏe mạnh. Sữa mẹ có chứa tất cả năng lượng và các chất dinh dưỡng mà trẻ nhỏ cần trong sáu tháng đầu đời và còn tiếp tục cung cấp tới một nửa hoặc hơn một nửa nhu cầu dinh dưỡng của trẻ trong nửa sau của năm đầu đời, và tới một phần ba trong năm thứ hai của cuộc đời.

Tại Việt Nam, dù theo báo cáo thì tỉ lệ nuôi con bằng sữa mẹ đang tăng lên, nhưng trên thực tế, phần lớn số trẻ mới sinh vẫn được mẹ cho ăn thêm, hoặc thay thế hoàn toàn bằng các loại sữa pha ngoài. Thực tế này không chỉ diễn ra ở thành thị, mà đã lan rộng ra các khu vực nông thôn. Một phần do không biết cho trẻ bú đúng cách, phần do tâm lý lo sữa mình không đủ chất dinh dưỡng cho con, và phần lớn hơn, là do tác động của "môi trường quảng cáo", nhiều bà mẹ đã dành phần lớn thu nhập của mình để mua sữa và các sản phẩm ăn thêm cho con. Ước tính, trung bình một đứa trẻ được nuôi dưỡng bằng các sản phẩm thay thế sữa mẹ sẽ tiêu tốn khoảng từ 800.000 đến 1,2 triệu đồng mỗi tháng. Giá sữa trên thị trường Việt Nam cũng vì thế mà ngày càng tăng lên với tốc độ chóng mặt.

Theo ông Jesper Morch, Trưởng đại diện của UNICEF thì giá trị của sữa mẹ mà các bà mẹ Việt Nam có thể tạo ra là 549 triệu đô la Mỹ. Một nửa giá trị này đang bị lãng phí do tỉ lệ nuôi con bằng sữa mẹ ở Việt Nam còn thấp. Nếu tránh được lãng phí trên, tức là tránh được các chi phí cơ hội liên quan tới việc chuẩn bị/chế biến các sản phẩm sữa thay thế cho trẻ. Mặt khác, nếu tỉ lệ nuôi con bằng sữa mẹ tăng lên thì nhu cầu chẩn đoán và điều trị cácbệnh của trẻ em sẽ giảm xuống, từ đó chi phí chăm sóc sức khỏe cũng sẽ giảm, giúp tăng các chi phí cơ hội để đầu tư cho các nhu cầu thiết yếu khác.

Môi trường gây nên tâm lý thích nuôi con bằng sữa... bò

Việc tin tưởng vào sữa... bò và vào các nhà sản xuất hơn là tin vào chính bản thân mình đã khiến các bà mẹ lười nuôi con bằng sữa mẹ. Tuy nhiên, môi trường xung quanh cũng là một điều kiện góp phần không kém vào nghịch lý này.

Hãy thử ngồi trước màn hình TV, nghe một quảng cáo về sữa, bạn sẽ thấy ngay rằng, câu nói bắt buộc "Sữa mẹ tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ" được nói rất nhanh. Còn sau đó, hàng loạt các "ưu điểm" về sữa thay thế đã được các nhà phân phối phân tích "đầy khoa học", kỹ lưỡng và tỉ mỉ, kèm theo đó các hình ảnh khỏe mạnh, nhanh nhẹn và "thông minh vượt trội" của những đứa trẻ mà bà mẹ nào cũng mơ ước.

Trong khi một số bệnh viện cấm một cách nghiêm ngặt việc cho trẻ ăn sữa ngoài, thì tại một số bệnh viện khác, các y tá, hộ lý lại là "chân rết" cung cấp sản phẩm thay thế sữa mẹ cho các sản phụ.

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế, Tiến sỹ Trần Chí Liêm thì Nghị định của Chính phủ về Kinh doanh và Sử dụng các Sản phẩm Dinh dưỡng dùng cho trẻ nhỏ đã ra đời nhằm mục đích bảo vệ và thúc đẩy việc nuôi con bằng sữa mẹ thông qua việc cấm quảng cáo và kinh doanh bất hợp lí các sản phẩm thay thế sữa mẹ, bầu sữa và núm vú cho trẻ em.

Tuy nhiên, đoàn kiểm tra giám sát gần đây của Thanh tra Bộ Y tế đã phát hiện ra rằng, Nghị định của Chính phủ còn một số khoảng trống đang bị các công ty và cơ quan lợi dụng. Dù đã có những tiến bộ từ khi Nghị định được ban hành song vẫn còn nhiều thách thức và các vi phạm Nghị định này tại Việt Nam vẫn chưa được giám sát chặt chẽ. Một báo cáo của Bộ Y tế đã nêu ra một tỷ lệ đáng báo động về số vụ vi phạm Nghị định trong năm 2007 ở cả các cơ sở y tế và cơ sở kinh doanh ở 12 tỉnh thành phố.

Theo báo cáo này, một phần tư số cơ sở y tế vẫn bán sữa cho trẻ sơ sinh trong căng tin của mình, hơn 30% số cơ sở y tế sử dụng bình và núm vú nhân tạo cho trẻ em, và hơn một nửa số công ty sữa, cơ sở kinh doanh và các văn phòng đại diện công ty sữa không tuân thủ Nghị định số 21 của Chính phủ về cung cấp các thông tin chính xác cho người tiêu dùng trên nhãn sản phẩm của họ. Đó mới chỉ là con số trong báo cáo, còn trên thực tế, các bà mẹ đều biết con số này chắc chắn cao hơn rất nhiều.

Hàng năm Thanh tra Bộ Y tế đều giám sát việc thực hiện nghị định này, tuy nhiên, vẫn không thể kiểm soát được chặt chẽ việc kinh doanh sữa dùng cho trẻ sơ sinh và các sản phẩm thay thế sữa mẹ. Do đó, các hoạt động kinh doanh vi phạm nghị định này vẫn rất phổ biến và sử dụng nhiều kênh khác nhau như các phương tiện thông tin đại chúng tivi, đài, báo, mạng lưới y tế và các bệnh viện, các cơ sở kinh doanh và đại lí tiêu thụ.

Thúc đẩy và bảo vệ quyền được bú mẹ của trẻ em

Nhân dịp phát động Tuần lễ Thế giới Nuôi con bằng sữa mẹ (từ 1-7/8/2009), Bộ Y tế đã phối hợp với các cơ quan của Liên hợp quốc tại Việt Nam đưa ra "Lời kêu gọi Hành động" để bảo đảm đến năm 2015 sẽ đạt được mục tiêu nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ đạt tỷ lệ 50% trên cả nước.

Trong lễ phát động, Thứ trưởng Bộ Y tế, Tiến sỹ Trần Chí Liêm đã nói "Điều quan trọng nhất là chúng ta phải tạo ra một môi trường hỗ trợ và bảo vệ cho bà mẹ và trẻ em để đảm bảo nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong sáu tháng đầu đời".

Còn theo ông Jesper Morch, Trưởng đại diện của UNICEF, thì "Để đạt được mục tiêu đến năm 2015, Việt Nam cần tăng cường việc thực thi Nghị định số 21/2006/NĐ/CP của Chính phủ về Kinh doanh và sử dụng các Sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ nhỏ ". "Tổ chức Liên hợp quốc tại Việt Nam sẵn sàng hỗ trợ Chính phủ trong việc phối hợp, thực hiện và giám sát tất cả các chính sách có liên quan, đặc biệt là Kế hoạch Hành động Quốc gia về Nuôi dưỡng trẻ nhỏ trong giai đoạn 2009-2010 và Nghị định của Chính phủ về Kinh doanh và sử dụng các Sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ nhỏ để thúc đẩy và bảo vệ quyền được bú mẹ của trẻ em."

Tổ chức Liên hợp quốc tại Việt Nam đang tiếp tục làm việc với các đối tác, Chính phủ và các cộng đồng tại Việt Nam để bảo vệ và thúc đẩy việc nuôi con bằng sữa mẹ và bảo đảm hỗ trợ nhiều hơn cho các bà mẹ nuôi con bằng sữa mẹ, bao gồm vận động các nguồn lực để thúc đẩy nuôi con bằng sữa mẹ, vận động để phụ nữ có thời gian nghỉ đẻ dài hơn để họ bảo đảm việc nuôi con bằng sữa mẹ đầy đủ đối với phụ nữ làm việc ở cả lĩnh vực công và tư. Tổ chức Liên hợp quốc tại Việt Nam cũng sẽ hỗ trợ việc đánh giá lại các Bệnh viện thân thiện với trẻ em cũng như nâng cao năng lực cho các nhân viên có liên quan để thực hiện nghị định này mạnh mẽ hơn.

Cùng với việc tổ chức Tuần lễ Thế giới Nuôi con bằng sữa mẹ năm 2009, Tuần lễ Việt Nam Nuôi con bằng sữa mẹ sẽ được tổ chức từ ngày 1- 7/8 năm nay với chủ đề "Nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong sáu tháng đầu - Sự lựa chọn thông minh vì sự sống còn và phát triển của trẻ", nhằm kêu gọi hành động để bảo vệ, thúc đẩy và hỗ trợ việc nuôi con bằng sữa mẹ trong sáu tháng đầu đời của trẻ.

Nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ giúp giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ do các bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ như tiêu chảy, các bệnh về đường hô hấp cấp tính và thiếu dinh dưỡng. Mỗi năm có trên một triệu trẻ em tử vong và hàng triệu em phải gánh chịu những hậu quả lâu dài do nuôi dưỡng không hợp lí. Một bằng chứng gần đây đã chỉ ra rằng nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong sáu tháng đầu đời là cách tối ưu nhất để cung cấp chất dinh dưỡng cho trẻ sơ sinh và có thể ngăn ngừa tới 13 phần trăm số ca tử vong ở trẻ em dưới năm tuổi ở các nước đang phát triển.

Nuôi con bằng sữa mẹ cũng mang lại những lợi ích về sức khỏe và niềm hạnh phúc cho bà mẹ; nó giúp tạo ra sự gần gũi với trẻ, giảm nguy cơ ung thư buồng trứng và ung thư vú, làm tăng nguồn lực của gia đình và quốc gia, và đó là một cách nuôi dưỡng an toàn nhất cho trẻ và an toàn cả cho môi trường.

Theo Tuệ Khanh/http://www.vnmedia.vn