Viêm họng là bệnh rất hay gặp, đa số các trường hợp viêm họng cấp là lành tính nhưng chúng ta không nên mất cảnh giác trước những khả năng biến chứng nguy hiểm của nó với cơ thể nhất là trẻ nhỏ.

Sốt cao co giật trong viêm họng cấp

Hội chứng sốt cao có nghĩa là nhiệt độ từ 40-42oC, đặc biệt hay xảy ra ở nhũ nhi và trẻ nhỏ, tuổi càng nhỏ mà sốt cao càng hay co giật, đây là một cấp cứu mà sự chậm trễ sẽ ảnh hưởng lớn đến sinh mạng cũng như gây những di chứng nặng nề đối với trẻ nhỏ.

Lâm sàng: Bệnh cảnh xuất hiện nhanh và trầm trọng với các triệu chứng như sốt cao, rét run đặc biệt có kèm trụy tim mạch, mê man co giật, có thể kèm thêm suy thận, đòi hỏi cần được khẩn trương cấp cứu và chăm sóc đặc biệt.

Xử trí

- Cởi bỏ bớt quần áo cho trẻ thoáng hơi, buồng ở phải thoáng khí, cho trẻ nằm nơi kín đáo, nếu thấy trẻ vã mồ hôi cần phải tránh gió lùa đề phòng bị nhiễm lạnh.

- Cần cho trẻ uống nước liên tục, nên dùng dung dịch ORS để bù nước và điện giải mất đi do sốt cao (1 gói ORS pha với 1 lít nước đun sôi để nguội). Nếu không có ORS thì có thể dùng các dung dịch như nước pha gạo rang, hay nước cháo loãng, nước hoa quả...

- Đặt túi chườm nước lên trán, lên thái dương trẻ, thỉnh thoảng dùng khăn bông nhúng nước ấm vắt kiệt lau người cho trẻ để hạ nhiệt.

- Phải dùng thuốc hạ nhiệt khi trẻ sốt trên 38oC, nên dùng paracetamol, chia 3-4 lần/ngày, kết hợp với thuốc an thần để phòng và chống cơn co giật như diazepam: 0,5-1mg/kg/ngày, chia 3-4 lần, cả hai đều uống hoặc đặt hậu môn.

- Nếu bệnh nhi sốt cao đang có cơn co giật thì tiêm bắp ngay 5mg diazepam.

- Trường hợp trẻ co giật mà chưa có thuốc, thầy thuốc chưa tới kịp và kể cả khi đang dùng thuốc tây, chúng ta có thể tiến hành một số kỹ thuật day bấm huyệt của y học cổ truyền:

Dùng ngón cái hoặc ngón trỏ bấm mạnh vào các huyệt nhân trung (ở điểm nối 1/3 trên với 2/3 dưới của rãnh nhân trung, giữa đáy rãnh), huyệt thiếu thương (ở chỗ gặp nhau của đường tiếp giáp da gan tay và mu tay, phía ngoài ngón cái và đường ngang qua gốc ngón cái). Sau đó day ấn huyệt bách hội (nằm ở điểm gặp nhau của 2 đường vuông góc trong đó một đường kẻ ngang qua hai tai).

Dùng ngón tay nhúng nước lạnh day ấn huyệt ấn đường (ở điểm giữa nối đầu trong hai lông mày).

Dùng gốc 4 ngón tay trừ ngón cái xoa day vùng quanh rốn trong 2 phút.

Dùng ngón tay cái hoặc trỏ day bấm huyệt sơn căn (ở phần sống mũi lõm giữa hai khóe mắt).

Dùng hai ngón tay nếu trẻ nhỏ hoặc hai gốc bàn tay nếu trẻ lớn bắt đầu từ huyệt quy vĩ (ở đầu chót xương cùng) đẩy từ dưới lên trên, day xát dọc hai khối cơ cạnh cột sống.

Khi tiến hành cần chú ý cường độ của thao tác phải tăng dần từ nhẹ đến mạnh, tuyệt đối không được thô bạo.

Nhiễm khuẩn huyết do viêm họng cấp

Các viêm họng cấp do vi khuẩn hay gặp là liên cầu, phế cầu, tụ cầu, các vi khuẩn yếm khí,... Những vi khuẩn này có thể vượt khuôn khổ tại chỗ và đi xa gây các biến chứng như nhiễm khuẩn huyết, viêm thận, viêm khớp, viêm màng ngoài tim,... Nó đặc biệt nguy hiểm với lứa tuổi trẻ.

Lâm sàng: Biểu hiện bằng hội chứng nhiễm khuẩn huyết điển hình gồm 3 loại dấu hiệu sau:

- Dấu hiệu tại họng: Nơi xuất phát điểm có một ổ viêm như viêm họng, viêm amidan cấp hoặc viêm tấy cấp tính quanh amidan.

- Các dấu hiệu của nhiễm khuẩn huyết: Đặc điểm của bệnh là khởi phát nhanh và mạnh. Sau đợt viêm họng cấp từ 7-15 ngày, đột nhiên bệnh nhân sốt trở lại, sốt cao 40-41oC, rét run, tim đập nhanh, vã mồ hôi, huyết áp tụt, sốt liên tục, toàn thân suy sụp nhanh, có kèm thêm các rối loạn tiêu hóa (nôn, buồn nôn, đau bụng...), lách sưng đau, nước tiểu ít.

Các dấu hiệu nhiễm khuẩn huyết có mủ di căn tới các phủ tạng gây viêm như phổi, lách, gan, khớp, tim, thận, v.v...

Xét nghiệm

- Cấy máu xác định bệnh.

- Tìm ổ nhiễm khuẩn tiên phát đặc biệt là viêm họng cấp do liên cầu như quệt họng xét nghiệm vi khuẩn, làm kháng sinh đồ.

Điều trị: Chủ yếu là dùng kháng sinh mạnh, liều cao liên tục theo kháng sinh đồ, càng sớm càng tốt trong 15 ngày kể cả khi bệnh nhân đã giảm sốt.

Điều trị dự phòng: Cần cắt amidan nếu tiền sử đã nhiều lần viêm họng cấp tái diễn, đặc biệt nếu đã có biến chứng áp-xe viêm tấy, không nên đợi đến khi xảy ra tai biến nhiễm khuẩn huyết rồi mới xử trí cắt amidan.

(Còn nữa)

Theo BS. Thanh Quý
Sức khỏe và đời sống