Một nghiên cứu khoa học tại Hoa Kỳ cho thấy có 80%-100% sản phụ dùng từ 3 đến 11 loại thuốc trong thai kỳ (thuốc giảm đau, chống viêm, chống acid dạ dày; viên sắt…). Thuốc người mẹ dùng thường qua nhau và ảnh hưởng đến bào thai.

Bác sĩ Trương Quốc Việt, Trưởng khoa Phẫu thuật gây mê hồi sức Bệnh viện Từ Dũ, cho biết thường có 3 trường hợp dùng thuốc khi có thai: phụ nữ đang điều trị bệnh mạn tính dự kiến sẽ có thai; đã dùng thuốc, chủng ngừa hoặc đang điều trị xạ trị trong lúc mang thai (mà không biết mình đang… mang thai); thai phụ bị bệnh cần dùng thuốc điều trị.

Thai phụ dùng thuốc phải theo chỉ định của bác sĩ. Ảnh: C.T.V.
Sự hiểu biết về ảnh hưởng của thuốc đối với thai cũng như đánh giá nguy cơ dị dạng, nhiễm độc ở thai nhi là hết sức quan trọng.

Ảnh hưởng của thuốc trong thời kỳ mang thai:

Thuốc từ cơ thể người mẹ đến bào thai và tác dụng thường bằng hai cách:

- Thuốc tác động ở giai đoạn phân tử: ví dụ Androgene sẽ gây nam hóa bé gái.

- Ảnh hưởng của thuốc lên nội tạng của thai trong các giai đoạn hình thành. Có 3 trường hợp xảy ra:

a. Mỗi giai đoạn của thai kỳ sẽ cho những biến chứng khác nhau. Thí dụ: Thuốc lợi tiểu Furosemide (Lasix) tăng nguy cơ sứt môi trong 6 tuần lễ đầu của thai kỳ; gây dị dạng hệ tim mạch. Thuốc cũng gây giảm lượng tưới máu thai nhi do khối lượng tuần hoàn của mẹ giảm. Corticoid dùng trong giai đoạn sớm cũng tăng tỷ lệ gây sứt môi ở thai, dùng lâu dài có thể gây suy vỏ thượng thận ở thai nhi.

b. Tùy thuộc vào tính thấm của màng nhau: thuốc khuếch tán qua màng nhau dễ dàng khi có trọng lượng phân tử nhỏ hơn hoặc bằng 600 dalton. Insulin trọng lượng phân tử 5.800 dalton nên không qua nhau được. Vì vậy trong thai kỳ Insulin là thuốc điều trị tiểu đường lý tưởng.

c. Biết rõ thuốc gây nên tác dụng không có lợi cho bào thai nhưng phải dùng để điều trị bệnh lý của người mẹ. Nếu mẹ điều trị bệnh liên tục thì ảnh hưởng cho thai nhi ít hơn so với trường hợp mẹ không điều trị (ví dụ mẹ bệnh lao hoặc động kinh).

Ảnh hưởng của thuốc trong thời kỳ cho con bú:

Đa số thuốc mà mẹ sử dụng được bài tiết qua sữa và khi nuôi con bằng sữa mẹ thuốc sẽ có tác dụng trên bé. Ví dụ: mẹ uống thuốc điều trị cường giáp con có thể bị suy giáp.

Trong 3 tháng đầu thai kỳ, tốt nhất là nên tránh dùng thuốc - vì trong giai đoạn hình thành cơ quan nội tạng thuốc có thể gây dị dạng cơ quan. Trong 3 tháng giữa và 3 tháng cuối thai kỳ, thuốc có thể gây nhiễm độc bào thai. Kể cả giai đoạn nuôi con bằng sữa mẹ cũng phải hết sức thận trọng vì một số cơ quan như hệ thần kinh, cơ quan sinh dục… vẫn còn phát triển. Thai phụ chỉ dùng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ.

DIỆU ANH