Dầu ăn (bao gồm dầu thực vật hoặc dầu cá) được xếp vào nhóm thực phẩm cung cấp chất béo (cùng những sản phẩm khác như mỡ, bơ ...).

Đây là nhóm chất dinh dưỡng rất quan trọng, đóng vai trò chính trong cung cấp năng lượng cho trẻ, giúp hình thành mô mỡ có chức năng điều hòa thân nhiệt, cung cấp chất béo giúp cho quá trình hấp thu các vitamin quan trọng trong cơ thể (A, D, E, K ), giúp hoàn thiện cấu trúc như mô não và một số hóc-môn quan trọng khác... Thạc sĩ - bác sĩ Mai Quang Huỳnh Mai, khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Nhi Đồng 2 TP.HCM khuyên phụ huynh không nên bỏ sót chất dinh dưỡng quý giá này trong khẩu phần ăn của bé.

Sử dụng dầu ăn khi trẻ bắt đầu ăn dặm
Trong 6 tháng đầu, thức ăn chủ yếu của trẻ là sữa mẹ. Hiện nay, chúng ta đang cố gắng khuyến cáo cho con bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu vì trong sữa mẹ có rất nhiều chất béo, đủ cho trẻ phát triển nên hầu như phụ huynh không cần bổ sung dầu ăn cho trẻ trong giai đoạn này, ngoại trừ một số trường hợp đặc biệt.

Sau 6 tháng, trẻ bắt đầu bước vào tuổi ăn dặm với thức ăn đặc hơn sữa (bột, cháo, cơm ...). Lúc này, khi chế biến thức ăn cho bé, phụ huynh cần đảm bảo phần ăn của bé đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng quan trọng (bột đường, béo, đạm, chất xơ- vitamine ). Vì vậy, dầu ăn bắt đầu được sử dụng thường xuyên từ độ tuổi này trở đi.

Số lượng dầu ăn sử dụng trong ngày cho trẻ
Dưới 2 tuổi là giai đoạn trẻ cần rất nhiều chất dinh dưỡng, năng lượng để phát triển và hoàn thiện các cơ quan trong cơ thể. Bên cạnh đó, trong giai đoạn này tốc độ phát triển thể chất của bé rất cao, phụ huynh có thể "thấy" trẻ lớn nhanh từng ngày, nên lượng chất béo trong khẩu phần chiếm tỉ lệ khá nhiều, tùy theo độ tuổi có thể lên đến 30% khẩu phần hoặc nhiều hơn. Thức ăn của trẻ trong giai đoạn này chủ yếu là những món ăn lỏng, chưa có các món chiên xào. Vì vậy, trong 1 chén bột / cháo, súp của trẻ cần khoảng 10ml dầu ăn.

Sau 2 tuổi, tốc độ phát triển của trẻ bắt đầu chậm lại. Phần lớn trẻ đã mọc đủ răng phục vụ tốt cho việc nhai thức ăn đặc. Lúc này, trẻ có thể ăn chung thức ăn với người lớn nhưng được làm mềm và xé nhỏ hơn. Thức ăn của trẻ thường phong phú và có nhiều sự lựa chọn hơn. Vì vậy, lượng dầu ăn trong khẩu phần của trẻ sẽ tăng giảm tùy thuộc cách thức chế biến món ăn, sở thích ăn uống và thể trạng của bé chứ không cứng nhắc như trước 2 tuổi. Ví dụ, nếu thấy trẻ hơi gầy, thiếu cân hay suy dinh dưỡng, phụ huynh có thể bổ sung thêm chất béo trong khẩu phần bằng các món chiên xào, những món khoái khẩu của bé. Ngược lại, nếu bé đã quá tròn trĩnh, phụ huynh cần giảm chất dầu mỡ trong thức ăn của bé vì độ tuổi này trẻ hay tròn trịa quá mức cần thiết do ăn quà vặt quá nhiều, sử dụng thức ăn nhanh, nước ngọt...

Những lưu ý khi sử dụng dầu ăn cho trẻ
Khi muốn sử dụng thực phẩm cung cấp chất béo cho bé, phụ huynh cần chú ý loại dầu và thức ăn cung cấp cho trẻ có đa dạng, giúp ích cho quá trình phát triển của trẻ hay không. Vì mỗi loại dầu ăn đều có ưu điểm riêng như dầu cá và những loại dầu từ hạt như dầu cải, dầu mè, dầu nành, dầu hướng dương... rất giàu omega 3, tiền chất của DHA, chất đóng vai trò quan trọng cho sự phát triển của não bộ, võng mạc và hệ miễn dịch; các loại dầu từ quả như dầu olive, dầu cọ, dầu bắp... giàu omega 6, tiền chất của ARA, có vai trò làm tăng phản ứng viêm, bảo vệ cơ thể; dầu gấc rất giàu beta carotene, tiền chất của vitamin A.

Vì vậy, phụ huynh nên dùng xen kẽ các loại dầu ăn để cung cấp đa dạng dưỡng chất cho trẻ. Hạn chế sử dụng một loại dầu trong suốt thời gian dài dễ gây nên hiện tượng vừa thừa vừa thiếu chất.

Dùng dầu ăn một cách hiệu quả
Trong đa số các loại dầu ăn có chứa một thành phần chất béo quý rất tốt cho sức khỏe, đó là chất béo chưa bão hòa một hay nhiều nối đôi (trong thành phần hóa học của nó có chứa một hoặc nhiều nối đôi). Tuy nhiên, chất béo có lợi này không bền vững, khi gặp nhiệt độ cao trong quá trình chế biến thức ăn sẽ bị biến đổi thành chất béo bão hòa không tốt cho sức khỏe (trong thành phần hóa học không có nối đôi nào). Vì vậy, không phải loại dầu ăn nào cũng có thể được sử dụng để chế biến thức ăn dưới nhiệt độ cao. Khi chúng ta lựa chọn loại dầu, cần xem kỹ phần hướng dẫn sử dụng, xem dầu nào dùng để ăn sống, dầu nào dùng để chiên xào...

Một số loại dầu có thể sử dụng để chiên, xào ở nhiệt độ cao (> 230°C): dầu cọ, dầu phộng, dầu ép từ trái bơ, dầu vừng bán tinh luyện, dầu đậu nành, dầu hướng dương...

Một số loại dầu chỉ dùng để chiên, xào ở nhiệt độ trung bình (khoảng > 190°C ): dầu quả hạnh, dầu olive nguyên chất và tinh luyện, dầu hạt cải, dầu quả óc chó...

Dầu không tinh luyện không được dùng cho chiên, xào nhưng có thể dùng nấu món nước.

Bên cạnh đó, dù dầu tinh luyện hay không cũng đều nhạy cảm với nhiệt độ, ánh sáng và oxy. Nếu không bảo quản đúng, dầu sẽ biến đổi có mùi khó chịu và vị hăng. Vì vậy, dầu ăn nên được dự trữ ở nơi thoáng, mát, khô, chỉ nên đem chai dầu ra khỏi nơi bảo quản trong thời gian ngắn cần sử dụng. Riêng dầu thực vật có chứa nhiều acid béo bão hòa như dầu dừa, dầu cọ... có thể để ở nhiệt độ phòng.

Dầu tinh luyện loại có hàm lượng acid béo không no một nối đôi cao có thể bảo quản được trong thời gian khá lâu (có thể cả năm hoặc hơn) trong khi loại có hàm lượng acid béo không no nhiều nối đôi có thời hạn bảo quản ngắn hơn (khoảng vài tháng).

Theo PN