Nếu hỏi tại sao một đứa trẻ bị suy dinh dưỡng, sẽ có rất nhiều người có thể đưa ra một... đáp án đúng, là do trẻ ăn ít hơn so với nhu cầu của mình.

Đúng nhưng chưa đủ, vì trong thực tế có khá nhiều trẻ được gia đình mô tả là "ăn được" hoặc thậm chí "ăn nhiều", nhưng tăng trưởng của trẻ vẫn nằm ở mức "sàn", thậm chí còn có trẻ bị suy dinh dưỡng.

Thực chất, ăn chỉ là động tác đưa thức ăn hoặc sữa vào hệ tiêu hóa của trẻ qua đường miệng. Ở trong hệ tiêu hóa, thức ăn hay sữa cần được phân chia ra thành các chất dinh dưỡng, và những phân tử nhỏ xíu này mới được hấp thu vào máu và được sử dụng như là các nguyên liệu để "xây dựng" nên cơ thể trẻ.

Sự tiêu hóa chất đường bắt đầu ở miệng khi nước bọt trộn lẫn với thức ăn, sau đó tiếp tục ở ruột non với các men tiêu chất bột đường của dịch tụy. Chất đạm tiêu hóa một phần ở dạ dày nhờ axit, sau đó tiêu hóa ở ruột nhờ men tiêu chất đạm của tụy. Chất béo phải đến ruột non mới tiêu hóa nhờ mật do gan tiết và men tiêu mỡ do tụy tiết. Sau khi được tiêu hóa, các chất dinh dưỡng được hấp thu qua thành ruột non vào máu. Ruột già không có men tiêu hóa, nhưng có các vi khuẩn có lợi giúp lên men thức ăn thừa và có thể giúp hấp thu thêm một phần chất dinh dưỡng nữa vào máu. Như vậy, để thức ăn và sữa được tiêu hóa tốt, hệ tiêu hóa của trẻ cần phải được phát triển đầy đủ, men tiêu hóa dồi dào, ống tiêu hóa phải nguyên vẹn không bệnh tật hay tổn thương.

Có nhiều nguyên nhân làm giảm sự tiêu hóa thức ăn, thường gặp nhất là các bệnh cấp tính như viêm hô hấp, viêm tai, nhiễm trùng tiêu hóa, tiêu chảy cấp... thậm chí cả các rối loạn sinh lý như mọc răng hay rối loạn do can thiệp như chủng ngừa cũng làm hệ tiêu hóa giảm hoạt động (giảm tiết men tiêu hóa và giảm co bóp của ống tiêu hóa). Với các bệnh tại đường tiêu hóa, các ảnh hưởng thường nhiều và kéo dài hơn. Ngoài ra, bất kỳ nguyên nhân nào làm giảm men tiêu hóa, giảm nhu động ruột, phân cứng gây táo bón... đều làm sự tiêu hóa giảm đi, và đương nhiên trẻ sẽ không thể hấp thu chất dinh dưỡng nếu thức ăn hoặc sữa không được tiêu hóa tốt.

Để trẻ có thể tiêu hóa một cách suôn sẻ và hiệu quả tất cả thức ăn và sữa hàng ngày, cần chú ý một số vấn đề sau đây:
- Cho trẻ ăn thức ăn phù hợp với độ tuổi: không cho trẻ ăn thức ăn cần phải nhai khi trẻ chưa có đủ răng, vì động tác nuốt mà chưa nhai kỹ làm cho hệ tiêu hóa dưới phải làm việc nhiều và nặng hơn, có thể làm "mệt" dẫn đến hệ tiêu hóa... "đình công", giảm tiết men và giảm cả nhu động ruột.

- Nuôi dưỡng hệ tiêu hóa: Bằng các chất dinh dưỡng cần thiết từ thức ăn, sữa... để tế bào ruột sinh sản và phát triển (chất đạm, vi chất dinh dưỡng như kẽm, sắt, vitamin A... )

- Bổ sung các vi sinh vật có lợi trong lòng ruột (Probiotics): Không chỉ duy trì môi trường bình thường trong lòng ruột, ức chế sự phát triển của vi khuẩn có hại, mà còn giúp tiêu hóa thức ăn, tăng sức đề kháng và chống táo bón cho trẻ. Probiotics có thể được bổ sung qua các thực phẩm dinh dưỡng như sữa, sữa chua... Để củng cố và hỗ trợ cho sự phát triển của Probiotics cần có sự hiện diện của Prebiotics (là những chất xơ không tiêu hóa được nhưng lại là thức ăn cho Probiotics sinh trưởng).

- Không để trẻ bị táo bón: táo bón làm ách tắc lưu thông trong lòng ruột, làm các vi sinh vật có hại dễ phát triển hơn và ứ đọng các chất bất lợi. Trẻ em thường táo bón do thiếu chất xơ, chất béo, và tập quán cho trẻ uống nhiều nước làm giảm độ căng của ống tiêu hóa (do nước hấp thu vào máu sau đó trẻ tiểu ra ngoài) dẫn đến giảm nhu động ruột. Với trẻ nhất là trẻ dưới 6 tháng, nhu cầu nước hàng ngày được cung cấp qua hoàn toàn qua sữa. Sữa mẹ luôn là thức ăn tốt nhất cho trẻ nhỏ vì dễ tiêu hóa và hấp thu. Nếu vì lý do nào đó trẻ phải uống sữa công thức thay thế thì cần chú ý đến các thành phần giúp hỗ trợ cho sự tiêu hóa và hấp thu của trẻ như Synbiotics (gồm Probiotics và Prebiotics), acid β-palmitic và α-lactalbumin...

- Cho ăn hợp lý khi trẻ bệnh: Không ép trẻ ăn khi bệnh mà chỉ cho ăn tối đa số lượng trẻ có thể chấp nhận được. Thức ăn cần nấu chín kỹ, mềm và nhuyễn hơn, dễ nuốt và dễ tiêu. Cho trẻ ăn phục hồi sau giai đoạn bệnh.

- Điều trị bệnh triệt để khi trẻ mắc bệnh và phòng ngừa bệnh chủ động bằng chủng ngừa.

Ths. Bs. Đào Thị Yến Phi

Chủ Nhiệm Bộ Môn Dinh Dưỡng - Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch.

Theo Eva.vn