Dưỡng chất cho sự phát triển của trẻ
Dinh dưỡng cho trẻ em phải đảm bảo đủ số lượng và chất lượng, không những đảm bảo năng lượng cho hoạt động sống mà phải đảm bảo đủ các chất cho sự lớn lên của cơ thể. Đủ các chất cần thiết như bột đường, chất đạm, chất béo, muối khoáng, các loại vitamin, yếu tố vi lượng, nước, ôxy. Các chất dinh dưỡng phải ở một tỷ lệ cân đối theo lứa tuổi.
Cân đối các chất dinh dưỡng chính trong khẩu phần ăn của trẻ: Chất đạm cần khoảng 10 - 14% tổng năng lượng (trong đó đạm động vật nên chiếm 50%); chất béo cần từ 30 - 40%, trong đó chất béo thực vật nên ở mức 30% tổng số chất béo đưa vào; chất bột đường cần từ 50 - 60% tổng năng lượng, trong đó đường chỉ cần mức dưới 30% tổng số chất bột đường.
Trẻ cần bao nhiêu calo?
Các nghiên cứu chỉ ra rằng, đối với trẻ dưới 1 tuổi cần từ 100 - 200kcal/ngày, trẻ lớn hơn cần 1.000kcal cộng với 100 x tuổi. Nguồn cung cấp năng lượng chủ yếu là chất bột đường có ở trong gạo, bột mỳ, khoai đường mật, một gram những loại lương thực này cho 4kcal. Nhu cầu chất bột đường là 10 - 15g/kg/ngày. Cần chú ý rằng 1 gram chất béo cho 9kcal, 1 gram chất đạm cho 4kcal.
Ăn thịt cá thế nào là đủ?
Trẻ em cần nhiều đạm để xây dựng chất myelin, phát triển các mô, đổi mới tế bào, tổng hợp các men cho sự chuyển hoá hormon, các khoáng thể giúp cơ thể chống đỡ bệnh tật. Chất đạm bao gồm các loại axit amin có trong trứng, sữa, thịt, cá, tôm... các thực phẩm này chứa axit amin cơ bản thiết yếu. Chất đạm của đậu nành và các loại đậu khác có chất lượng gần bằng đạm trong thịt, trứng. 100 gram thịt cá nạc có thể cung cấp trung bình 20 gram đạm. Với trẻ em cần 2 - 3g/kg/ngày, còn người trưởng thành cần 1g/kg/ngày.
60% thành phần của não là chất béo, axit phốt pho cũng chứa nhiều nhất trong não, chất này không chuyển thành năng lượng mà tạo thành chất myelin góp phần dẫn truyền thông tin. Dầu có trong bơ, lạc, vừng, đậu tương, sữa chứa axit béo chuỗi dài không no rất cần cho sự phát triển, tăng trưởng của não bộ. Axit béo còn dễ hoà tan các vitamin A, D, E, K.
Hệ thần kinh chi phối hoạt động của cơ thể nhưng khi sinh ra nó lại kém phát triển nhất so với các cơ quan khác, sự trưởng thành của nó dần theo sự phát triển của trẻ, từ những nhận thức sơ khai nhất. Bộ não trẻ sơ sinh chỉ nặng 300 - 500g, đến khi 15 tuổi, não nặng 1.200 - 1.400g, tương đương với não người trưởng thành, đó là kết quả của myelin hoá, myelin là hợp chất gồm protid và lipid.
Cơ thể trẻ cần nhiều đạm để phát triển
Chất khoáng và các yếu tố vi lượng
Sắt: cấu thành các sắc tố hồng cầu, nhiệm vụ chính của nó là đưa oxy lên não. Sắt có nhiều trong rau câu, cá, tôm, gan lợn, hải thảo, vừng, sợi cà rốt khô, hạt đậu, đậu phụ miếng, rau cần Hà Lan, bột đậu vàng...
Canxi: có tác dụng tốt với hệ thần kinh, có trong tôm khô, cá khô, hải thảo, sữa tách bơ, vừng, tôm nõn, tảo biển...
Phốt pho: 80% lượng phốt pho thường kết hợp với canxi, mỡ phốt pho là thành phần trọng yếu của não. Phốt pho có trong gạo, cá khô, bột cá, cá ướp muối rồi phơi khô, phôi tiểu mạch, cá mực khô và một số loại cá biển khác.
Kẽm: trong não có chứa rất nhiều dung môi mà kẽm là thành phần cấu tạo nên các dung môi này, vì vậy nó có vai trò quan trọng đối với não. Kẽm có trong đậu phụ, cá khô, con hàu, rau câu, con men, thịt lợn, cam lộ, hạt đậu, nấm, sò biển...
Đồng: có liên quan đến việc hấp thụ sắt, nó tham gia vào quá trình chuyển ôxy đến não, vì thế vai trò rất cần thiết.
Con men: có trong mộc nhĩ, con hàu, rau câu, cá khô, trứng gà, sữa tách bơ, thịt lợn.
Không quên nhu cầu về nước
Ở trẻ sơ sinh, nước chiếm 75% khối lượng cơ thể, trẻ lớn chiếm 65%. Do vậy nên cần cung cấp đủ nước hàng ngày cho trẻ em, trẻ nhỏ trung bình cần từ 120 - 150ml/kg/ngày, trẻ lớn cần 50ml/kg/ngày, nếu trời nóng cần gấp 2 - 3lần.
PGS.TS. Ninh Thị Ứng
Theo SK&ĐS