Căn cứ vào chính điều tra của mình (mua 103 loại trang sức trẻ em Trung Quốc tại các bang New York, Texas, California, kiểm nghiệm tại Đại học Ashan bang Ohico- Mỹ), vừa qua, hãng AP công bố kết quả: có 12% loại sản phẩm chứa cadimi với tỷ lệ 10%, cá biệt có loại chứa 91%, nhiều nhất là loại vòng tay BestFriends (mua tại chuỗi cửa hàng, đại lý Claire's), mặt dây chuyền theo chủ đề bộ phim "Công chúa và chú ếch" (mua tại hệ thống siêu thị Wal-Mart). Trong khi chờ đợi kiểm tra, kết luận về những sản phẩm này ở nước ta, cần tìm hiểu về độc tính của cadimi.

Vì sao cadimi có trong đồ trang sức cho trẻ em và các sản phẩm khác?
Cadimi (hay còn gọi là cadmium, cadmin - viết tắt Cd) là một kim loại tồn tại trong thiên nhiên dưới dạng sulfua lẫn với carbonat kẽm (trong quặng kẽm) và dưới các dạng hợp chất khác nhưng ít hơn.

Cadimi dùng sản xuất sơn, phẩm màu công nghiệp, ổn định chất nhựa (PVC), làm điện cực pin (Ni-Cd), dùng mạ điện (trong sản xuất máy bay), dùng sản xuất thép - mạ đồng, chống ăn mòn, dùng làm chấm lượng tử (dạng Cd-Se) phát quang theo kích thích tia UV, dùng trong "ống màu sắc hình ảnh" trong kỹ thuật truyền hình, dùng phủ mặt trống quang dẫn (photoconductive) trong kỹ thuật làm ảnh, dùng trong lò phản ứng áp lực nước (dạng hợp kim Ag - Id - Cd), dùng làm chất bán dẫn (dạngTe -Hg - Cd) trong sản xuất tế bào quang điện nhạy cảm với tia hồng ngoại. Cao hơn nữa còn dùng để kiểm soát notron trong phân hạch hạt nhân, dùng trong kỹ thuật sinh học phân tử.

Cadimi có trong đồ chơi, đồ trang sức là kim loại gây độc cho cơ thể.

Khi sản xuất đồ chơi phủ sơn, đồ trang sức trẻ em, người ta dùng kẽm thô, sơn, phẩm màu, nhựa (lẫn cadimi) hay dùng chính cadimi làm vật liệu mạ đánh bóng, do đó làm nhiễm cadimi vào sản phẩm.

Từ phạm vi khai thác quặng kẽm kết hợp lấy cadimi và dùng chúng trong các lĩnh vực nói trên mà chúng bị thải vào môi trường. Việc đốt chất thải, hút thuốc lá cũng là nguồn gây nhiễm đáng kể (nồng độ cadimi trong thận người trực tiếp hút thuốc lá cao gấp 3 - 4 lần người không hút thuốc).

Ngoài vấn đề nổi cộm nhiễm cadimi cho trẻ em do đồ chơi, đồ trang sức còn cần quan tâm đến việc nhiễm cadimin nghề nghiệp, nhiễm cadimi thải ra trong môi trường.

Cadimi độc thế nào?
Tự thân cadimi đã gây độc cho cơ thể. Ngoài ra, vì cadimi là nguyên tố cùng một nhóm với kẽm có hoạt động sinh hóa học mạnh hơn kẽm nên tranh chấp với kẽm, đẩy kẽm ra khỏi hệ thống sinh - hóa học mà kẽm tham gia, khi đã chiếm chỗ của kẽm thì khó lòng mà loại ra, dẫn đến việc rối loạn hệ thống hoạt động sinh - hóa học kẽm. Thêm nữa, tuy hiếm hơn nhưng cadimi cũng tranh chấp, thay thế một số vị trí trong hệ thống hoạt động sinh hóa học của magiê canxi. Hoạt động sinh hóa học kẽm có mối quan hệ mật thiết cân bằng với các hoạt động sinh hóa học của các vi lượng khác. Theo tác động dây chuyền, điều này sẽ ảnh hưởng không lợi đến hệ thống hoạt động sinh hóa học của các vi lượng khác. Do đó có thể coi tác hại của cadimi là tác hại kép. Về mặt lâm sàng đã nhận thấy cadimi:

Ngộ độc cấp: Trong vòng 4 -24 giờ (tùy theo lượng, đường nhiễm) sẽ gây đau thắt ngực, khó thở, tím tái, sốt cao, nhịp tim chậm, buồn nôn, nôn, đau bụng tiêu chảy.

Ngộ độc mạn: Gây vàng men răng, rối loạn chức năng gan (tăng enzym), đau xương, thiếu máu, tăng huyết áp, nếu có thai thì bị dị dạng thai.

Bị nhiễm lâu ngày, cadimi làm rối loạn hệ thống hoạt động sinh hóa học của kẽm canxi và nhiều hệ thống hoạt động sinh hóa học khác, làm chậm phát triển xương, còi xương (khi trẻ), loãng xương (khi già), gây ra nhiều bệnh lý khác thường, có thể dẫn đến tử vong... Nhiều công trình nghiên cứu của thế giới cho biết cadimi là yếu tố gây ung thư tiền liệt tuyến, phổi, vú.

Quy định trước đây và phản ứng của thế giới
Cadimi độc không kém gì chì, thủy ngân. Trước đây được dùng trong nhiều lĩnh vực công nghiệp (khởi đầu từ 1930 - 1940, tăng lên cao thập niên 90) nhưng sau này, do phát hiện tính độc của chúng nên mức dùng giảm dần. Tại Mỹ từ 1970 - 2009, mức dùng giảm 10 lần, hiện chỉ dùng chủ yếu làm pin (chiếm tới 81% lượng cadimi tiêu thụ). Cadimi là một trong 6 kim loại bị Liên minh châu Âu cấm dùng trong thực phẩm, hạn chế dùng trong một số lĩnh vực công nghiệp (như điện tử).

Theo một số tài liệu quốc tế cũ, liều mà cơ thể có thể chịu đựng là 20 - 40mcg/ngày (thực tế cơ thể chỉ hấp thu 10% lượng này). Theo đó, một số nước có quy định hàm lượng cadimi trong một số sản phẩm công nghiệp như quy định hàm lượng trong sơn, trong đồ chơi phủ sơn (Mỹ). Tuy nhiên rất nhiều nước (kể cả Mỹ, Trung Quốc) chưa qui định hàm lượng trong đồ chơi trang sức trẻ em. Vì vậy sau khi hãng AP phát hiện việc này, ngay tại Mỹ, đại điện của các cửa hàng và nhà nhập khẩu trang sức trẻ em mang nhãn hiệu Trung Quốc đã thừa nhận họ đã kiểm tra hàm lượng cadimi trong các đồ chơi phủ sơn như qui định của Ủy ban tiêu dùng Mỹ (CPSC) nhưng chưa kiểm tra cadimi trong loại đồ chơi trang sức (vì CPSC chưa qui định). Hiện Tổng cục Quản lý giám sát chất lượng thanh tra kiểm dịch Trung Quốc (AQSIQ) mới cho biết sẽ theo dõi kết quả điều tra của hãng AP. Nhưng cùng lúc, ông Inez Tenenbaum, Chủ tịch CPSC (Mỹ) thì khuyến cáo dân Mỹ không nên mua đồ chơi, trang sức rẻ tiền bằng kim loại của Trung Quốc.

Ở nước ta, Cục Quản lý chất lượng hàng hóa đã yêu cầu các đơn vị trực thuộc tổng kiểm tra và có biện pháp xử lý. Đồ chơi trang sức (vòng, lắc đeo tay, nhẫn, dây chuyền xi mạ) và cả đồ chơi trẻ em phủ sơn khác của Trung Quốc bán rất rộng rãi ở nước ta. Trong khi chờ đợi sự kiểm tra, xử lý của Cục Quản lý chất lượng hàng hóa, việc thận trọng với các sản phẩm này là cần thiết.

DS. Bùi Văn Uy
Theo SK&DS