Thần Hồ trong thắng cảnh Hương Sơn

Trong thắng cảnh Hương Sơn ( huyện Mỹ Đức, tỉnh Hà tây) có một hệ thống đền chùa mà điểm trung tân là động chùa Hương Tích. Khách hành hương hay khách du lịch đi đò trên dòng suối Yến thì nơi đầu tiên ghé vào thăm là đền Trình ở dãy núi Ngũ Nhạc.
Khu vực đền trình xưa kia là rừng rậm, giang sơn của mãnh hổ. Có lẽ vì thế mà vị thần được thờ ở đền Trình cũng là dòng dõi chúa Sơn Lâm. Theo thần phả (sách ghi lịch sử của thần) các cụ ở làng Yến Vĩ kể rằng:
Vào đời Hùng Vương , có một người tên là Hùng An, ở huyện Siêu Loại, thuộc Kinh Bắc, lấy vợ họ Nguyễn tên là Liễu, dòng dõi thần ở núi làng Yên Vĩ. Một hôm, vợ chồng vào rừng hương Sơn kiếm củi, người vợ bị mãnh hổ cõng đi mất. Chồng thương vợ, đi tìm khắp trong rừng mấy ngày liền không thấy. Bỗng nghe tiếng vợ vẳng từ xa. Nhìn ra thì không thấy người mà chỉ thấy một con hổ cái nói tiếng người ( người đàn bà ấy đã hóa Hổ), rằng " Nhân duyên của chàng với thiếp chỉ có thế thôi! Thiếp xin để lại cho chàng một đứa con". Nói rồi Hổ cái biến mất, để lại một cái bọc_ cái bào thai. Được 14 tháng, bọc tự nức ra như một bông hoa nở. Một đứa con ra đời. Chú bé có tướng mạo lạ kỳ: mặt vuông tai to được đật tên là Hùng Lang, con của Hùng An, lớ lên văn võ đều giỏi khác thường. Giặc Ân kéo đến cướp nuớc, gây bao nhiêu tai học cho dân ta. Hùng Lang sẵn có thang gươm báo mà thần đã trao cho Bố năm xưa, đem quân đi đánh giặc, đanh đâu thắng đấy. Thắng trận, Hùng Lang về ở làng Yến Vĩ. Sau khi chết được phong làm phúc thần của làng.
Trong tín ngưỡng cổ sơ, hình ảnh người dũng tướng họ Hùng và hình ảnh mảnh hổ được đồnh nhất với nhau. làng Yến Vĩ xưa có tục lệ dùng lợn sống làm vật hiến tế vào ngày hội làng.
(Sưu tầm)