Trẻ nói ngọng, phát âm không rõ ràng khiến người khác không hiểu hết điều trẻ muốn nói, đặc biệt là khi trẻ gặp người lạ. Trẻ có thể có cảm thấy tự ti và dẫn đến việc ngại giao tiếp, thậm chí có những trẻ trầm cảm vì nói ngọng. Ngoài ra việc nói ngọng có thể làm ảnh hưởng đến đọc - viết sai, khiến trẻ gặp khó khăn trong việc học tiếng Việt lẫn ngoại ngữ. Đưa con đến bệnh viện khám nói ngọng, rất nhiều gia đình bất ngờ khi nghe bác sĩ thông báo con họ nói ngọng là hậu quả do nghe kém để lại.

Cha mẹ chủ quan con gánh hậu quả

Một buổi sáng đầu tuần đến Trung tâm thính học Bệnh viện Nhi Trung ương. Tại đây, rất đông gia đình có con trong độ tuổi đi học đang xếp hàng chờ khám. Chị Hương (Đống Đa, Hà Nội) hôm nay mang cả hai con một bé gái học lớp 3 và bé trai đang học mẫu giáo 5 tuổi đến bệnh viện kiểm tra. Cháu bé đã học lớp 3 và điểm môn tiếng Việt lúc nào cũng kém do đọc và viết sai chính tả. Thậm chí đến năm học này, cháu không thích giơ tay phát biểu trên lớp và hay chơi một mình, không chơi với các bạn ở lớp nữa. Chị Hương nói thêm " Mấy tuần nay cô giáo ngày nào cũng nhắn tin bảo tôi đưa con đi khám. Xong lấy quyết tâm mãi, tôi mang con lớn đi khám, tiện thể mang luôn thằng nhỏ khám cùng. Lỗi là do tôi đã không quyết đoán và để ý các con từ nhỏ. Sau khi làm các test đo thính lực và kiểm tra khả năng phát âm-ngôn ngữ thì tôi còn bàng hoàng hơn khi biết vốn từ vựng của con ít hơn so với độ tuổi và khả năng hiểu lời hội thoại chỉ được 80%. Tôi không ngờ con tôi nói ngọng là do bị nghe kém. Từ lâu rồi tôi đã muốn cho con đi khám xem tại sao mà con tôi nói ngọng thì gia đình tôi cứ phản đối vì bảo lớn sẽ tự hết ngọng"-người mẹ trẻ không giấu được sự ân hận.

Bệnh nhi được đo sức nghe

Chia sẻ với chúng tôi, bác sĩ Lại Thu Hà, Giám đốc trung tâm Thính học & Trị liệu Ngôn ngữ nói "chị Hương chỉ là một trong rất nhiều phụ huynh đã đến đây khám đều không ngờ nói ngọng của con mình là do nghe kém. Tại trung tâm, chúng tôi thống kê được cứ 10 bệnh nhi đến khám về vấn đề nói ngọng thì có 1 bệnh nhân nói ngọng do bị nghe kém. Mức độ nghe kém của trẻ nói ngọng thường ở mức nhẹ đến trung bình nặng, ở mức độ này trẻ vẫn phản ứng khá tốt với âm thanh như gọi thì quay lại hoặc vẫn có khả năng nói dù ngọng. Vì vậy cha mẹ thường không bao giờ nghĩ con bị nghe kém vì theo quan niệm thông thường nghe kém là không nghe thấy gì"

Cùng chờ làm thủ tục đưa con vào khám như chị Hương là một vợ chồng khác đến từ Thái Nguyên. Khi được hỏi thì chị vợ tên Giang chia sẻ "Chỉ thấy cháu ít nói, mà lúc nói thì không ai hiểu cháu nói gì vì các âm cứ ríu vào nhau. Nhà tôi cũng chữa mẹo đủ kiểu, như đi cướp đồ ăn ngoài chợ, rồi đi gặp thầy lang rút lưỡi mà không thấy ăn thua. Nên hôm nay mới quyết định đưa cháu xuống Hà Nội khám xem các bác sĩ cho thuốc gì về uống để hết nói ngọng. Nhưng đến lúc khám xong chúng tôi bị sốc khi bác sĩ nói con tôi nói ngọng là do nghe kém mức độ trung bình cả hai tai. Giờ cháu phải đeo máy trợ thính sau đó đi luyện nói và sửa ngọng. Chúng tôi không ngờ rằng, sự việc lại nghiêm trọng và để lại hậu quả như vậy. Nhưng thôi, dù sao cũng tìm được căn nguyên và giờ có giải pháp cho thằng bé nên chúng tôi cũng cảm thấy mừng".

Nghe kém- nguyên nhân nói ngọng ở trẻ thường dễ bị bỏ qua

Chia sẻ về nguyên nhân và giải pháp của vấn đề nói ngọng thường gặp ở trẻ em, ths. bs Lại Thu Hà cho biết, nói ngọng là một vấn đề nói về khả năng phát âm không rõ ràng ở trẻ nhỏ hoặc thậm chí cả trên người lớn. Trong y khoa, nói ngọng được gọi là rối loạn phát âm (Speech Disorder). Nói ngọng hay rối loạn phát âm có nhiều nguyên nhân gây ra. Có thể do cấu trúc môi-vòm bất thường. Hoặc có thể do bại não. Có thể do quá trình thụ đắc ngôn ngữ chậm trễ dẫn đến hệ thống âm vị trên não bị trì trệ lại nên hệ thống phát âm âm vị của trẻ chưa được hoàn thiện. Những nguyên nhân trên chúng ta rất dễ nhận biết. Nhưng có một căn nguyên mà các cha mẹ thậm chí cả các nhà chuyên môn hay bị bỏ sót đó là do sức nghe để lại.

Thạc sĩ, bác sĩ Lại Thu Hà-Giám đốc Trung tâm Thính học và Trị liệu Ngôn ngữ tư vấn gia đình người bệnh
"Hầu hết, bố mẹ rất khó phát hiện ra trẻ nghe kém nếu trẻ chỉ nghe kém một bên (một tai sức nghe bình thường, tai còn lại bị nghe kém), hoặc nghe kém mức độ nhẹ đến trung bình nặng hai tai, hoặc nghe kém tiến triển, hoặc nghe kém tần số cao, hoặc nghe kém tần số thấp, ... Hầu hết trẻ nhỏ bị một trong các vấn đề trên sẽ ảnh hưởng đến quá trình hoàn thiện phát âm theo đúng lứa tuổi của mình và vốn từ vựng không phong phú, đa dạng. Nhưng thông thường cha mẹ chỉ thấy con mình nói ngọng và nghĩ rằng chắc lớn sẽ hết. Nên rất nhiều gia đình đưa con đi khám khi con đã học tiểu học, thậm chí đang học cấp 2. Đối với những trường hợp như vậy, giải pháp cho các cháu bé đó là phải đeo các thiết bị trợ thính (máy trợ thính, F.M, ...) và có kế hoạch trị liệu ngôn ngữ phù hợp cho từng đối tượng cụ thể thì các cháu sẽ hết nói ngọng"-bác sĩ Hà cho biết thêm

Mới 7:30 giờ sáng, bé Linh (8 tuổi, Hà Đông) đã có mặt tại Trung tâm Trị liệu, ngôn ngữ Bệnh viện Nhi Trung ương để tham gia giờ trị liệu ngôn ngữ tại đây. Bé là bệnh nhi quen mặt của trung tâm từ hơn 1 năm nay. Nhìn cô bé mặt mũi sáng sủa, thông minh, không ai nghĩ cháu được chẩn đoán nói ngọng và học kém do chậm phát triển trí tuệ. "Tôi mời hẳn một cô giáo về kèm riêng cho con hàng ngày để sửa ngọng và dạy học kiến thức trên lớp nhưng không thấy con tiến bộ. Tôi sốt ruột nên mang cháu đến khám lại ở viện thì mới ngã ngửa là do nghe kém. Cũng may con tôi được chẩn đoán đúng bệnh và giờ đây cháu được đeo máy trợ thính và sau trị liệu ngôn ngữ một năm thì cháu hết nói ngọng và biết đọc biết viết như bao các bạn khác"-mẹ bé Linh chia sẻ
Đừng để nói ngọng cản trở tuổi thơ tươi đẹp của trẻ

Nói ngọng tuy là một khiếm khuyết không ảnh hưởng đến tính mạng của trẻ nhưng lại là một cản trở lớn trong quá trình phát triển, hòa nhập cộng đồng của các em mà một trong những nguyên nhân là do chủ quan trong nhận thức của cha mẹ đối với vấn đề rối loạn phát âm ở trẻ. "Hàng ngày chúng tôi tiếp nhận từ 20-30 cháu đến khám với lí do nói ngọng. Con số này không hề ít. Tuy đo sức nghe nhiều lúc mọi người cảm thấy hơi phiền phức vì chỉ nói ngọng thôi làm gì mà phải "phức tạp" đo đạc nhiều thế. Nhưng trên góc độ của những người làm chuyên môn, chúng tôi luôn khuyến cáo các gia đình phải đo sức nghe. Đây không chỉ là quy trình chẩn đoán tại bệnh viện Nhi mà còn là quy trình của rất nhiều các cơ sở y tế trên thế giới từ trước đến nay"-bác sĩ Hà cho biết thêm.

Các bác sĩ cảnh báo, việc đầu tiên chúng ta nên làm khi thấy con mình phát âm sai nhiều, phát âm không rõ ràng, mạch lạc là hãy đi đo sức nghe sau đó hãy đi khám các chuyên khoa khác liên quan như răng hàm mặt, tâm bệnh, phục hồi chức năng và đừng quên đánh giá khá năng phát âm để biết được căn nguyên cũng như mức độ nặng nhẹ của con mình. Điều quan trọng ở đây là tìm ra được căn nguyên và giải pháp điều trị cho một tật nói ngọng tưởng chừng như rất đơn giản đối với con trẻ của chúng ta.
*Tên bệnh nhi và gia đình đã được thay đổi

Trung tâm Thính học và trị liệu ngôn ngữ