|
Theo Đông y, lá sen (hà diệp) tính mát, vị đắng sáp, có công năng giải nắng nóng, làm mát và nhẹ đầu, sáng mắt, cầm máu, là một trong những vị thuốc rất thích hợp trong mùa hè. Nó thường được dùng dưới dạng hãm uống thay trà, nấu cháo và nấu canh ăn. Mùa hè thời tiết nóng nực, quá trình chuyển hóa của nhân thể vượng thịnh, mồ hôi vã ra nhiều để điều hòa thân nhiệt. Tuy nhiên, cơ thể cũng dễ mỏi mệt, mất nước và điện giải, điều mà y học cổ truyền gọi là “hao khí thương tân” do tác động phối hợp của hai nhân tố là nhiệt (nóng) và thử (nắng). Bởi vậy, về mặt ẩm thực, việc lựa chọn các thực phẩm và món ăn có công dụng thanh nhiệt giải thử, bổ khí dưỡng âm, sinh tân chỉ khát là rất cần thiết. Canh lá sen dưa hấu Hà diệp (lá sen tươi) 1 tàu, vỏ tây qua (dưa hấu) 500 g, ý dĩ 10 g, khiếm thực 10 g, gà nhỡ 1 con (sau khi làm thịt, bỏ lông và phủ tạng còn chừng 500 g), thịt lợn nạc 100 g, gia vị vừa đủ. Có thể thay gà bằng chim bồ câu hoặc chim sẻ. Hà diệp rửa sạch, thái vụn; vỏ dưa hấu cắt đoạn (chú ý không bỏ vỏ xanh); ý dĩ và khiếm thực đãi sạch; thịt gà và thịt lợn chặt miếng. Tất cả cho vào nồi, chế đủ gia vị, đổ lượng nước vừa phải rồi hầm lửa nhỏ chừng 2 giờ là được, dùng làm canh ăn trong ngày. Vỏ dưa hấu tính lạnh, vị hơi ngọt, có công dụng thanh thử, giải nhiệt, sinh tân, lợi tiểu, làm hết phiền khát, dùng rất tốt cho các chứng viêm nhiệt trong mùa hè như viêm đường tiết niệu, viêm loét môi miệng... Khiếm thực và ý dĩ tính mát, vị ngọt, có công dụng thanh nhiệt lợi thấp, kiện tỳ mà không hại thận. Thịt gà có tác dụng ích ngũ tạng, bổ hư nhược, kiện tỳ vị, làm mạnh gân cốt; thịt lợn bổ hư tư âm, dưỡng huyết nhuận táo. Tất cả tạo nên cho món canh có công năng thanh nhiệt giải thử và bồi bổ khá độc đáo, rất thích hợp với tiết trời viêm nhiệt của mùa hè. Canh lá sen nấu đậu Hà diệp 1 tàu, biển đậu 25 g, xích tiểu đậu 25 g, trần bì (vỏ quýt) 12 g, phù trúc 50 g, vịt 1 con (sau khi làm sạch còn chừng 400 g là vừa), thịt lợn nạc 100 g, gia vị vừa đủ. Hà diệp rửa sạch, thái nhỏ; biển đậu, xích tiểu đậu và phụ trúc rửa sạch; trần bì thái chỉ; thịt vịt và thịt lợn chặt miếng. Tất cả cho vào nồi, chế đủ gia vị, đổ vừa nước rồi dùng lửa nhỏ hầm chừng 3 giờ là được, dùng làm canh ăn trong ngày. Biển đậu tính bình, vị ngọt, có công năng kiện tỳ ích khí, tiêu thử lợi thấp; xích tiểu đậu tính bình, vị ngọt chua, có công năng kiện tỳ chỉ tả, lợi thủy tiêu thũng, thanh thử giải độc. Hai loại đậu này thường được trọng dụng trong mùa hạ, đặc biệt khi tiết trời nóng bức nhưng ẩm ướt (nhiều thấp nhiệt), dùng rất tốt cho những người bị viêm dạ dày ruột cấp tính, tiêu hóa kém, hay bị đau nặng đầu, hoa mắt chóng mặt, buồn nôn, phiền khát, chán ăn... Thịt vịt tính mát, vị ngọt, có công dụng bổ hư, dưỡng vị, lợi thủy, thường được dùng cho những người có nội nhiệt nội hỏa (tích nhiệt bên trong), họng khô miệng khát, ăn kém... Phù trúc tính bình, vị ngọt, có tác dụng kiện tỳ ích vị, dưỡng huyết lợi thủy. Tất cả phối hợp với nhau tạo nên công năng thanh nhiệt giải thử và bổ dưỡng của món canh, dùng rất tốt cho cả người lớn và trẻ em trong mùa hè nóng nực. ThS Hoàng Khánh Toàn, Sức Khỏe & Đời Sống |