Những người bổ sung trên 5.000 IU vitamin A mỗi ngày có mật độ chất khoáng xương thấp hơn 10% so với người dùng chất này vừa phải. Nguy cơ gãy cổ xương đùi ở họ cũng tăng gấp đôi so với người dùng vitamin A với liều chỉ bằng 1/3.

Lâu nay, người ta thường chú ý đến các tai biến do thừa vitamin A như chán ăn, nôn, sút cân, gây dị tật cho thai, còn tai biến cho xương được ghi nhận nhưng chưa được giải thích, chứng minh. Những năm gần đây, điều này đã được làm rõ trong các nghiên cứu lâm sàng và dịch tễ.

Acid retinoic (một chất chuyển hóa có hoạt tính của vitamin A) kích thích sự hình thành và hoạt động của tế bào hủy xương (hủy cốt bào) dẫn đến tăng sự tiêu xương và hình thành xương màng. Việc tăng tiêu xương dẫn đến giảm mật độ chất khoáng xương, làm cho xương giòn, kém dẻo dai, sức chịu lực kém nên dễ gãy. Việc hình thành xương màng gây nên phì đại xương. Hiện tượng này thường xảy ra ở xương đốt bàn tay, đốt bàn chân, các xương ống khác như xương trụ, xương chày, xương mác.

Các nghiên cứu cho thấy những người bổ sung quá nhiều vitamin A có mật độ chất khoáng xương thấp hơn, nguy cơ gãy cổ xương đùi cao hơn người bình thường. Thực tế cho thấy, người vùng Bắc Âu bổ sung vitamin A cao gấp 6 lần người Nam Âu và tỷ lệ gãy xương đùi cũng cao hơn.

Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, nếu bổ sung vitamin A mỗi ngày khoảng 2.000-2.800 IU thì mật độ khoáng xương đạt đến mức lý tưởng. Bổ sung cao hơn hay thấp hơn mức này đều không có lợi cho xương.

Từ đó, có thể rút ra kết luận: Đối với người già hay người bị loãng xương, không nên bổ sung thường xuyên vitamin A, không nên ăn quá nhiều các loại thực phẩm giàu chất này. Ở trẻ em và thanh niên, việc thiếu vitamin A sẽ gây quáng gà, khô giác mạc, loét giác mạc, mù, tăng sừng hóa, khô da... nên có thể bổ sung nhưng không nên lạm dụng. Tốt nhất nên bổ sung dưới dạng tiền vitamin A (beta caroten) sẽ an toàn hơn.

Vitamin A (retinol) có nhiều trong gan, thận, sữa. Còn tiền vitamin A (beta caroten) có nhiều trong thực vật (củ cà rốt, màng hạt gấc...).

Nếu cần bổ sung vitamin A (bằng ăn uống hay dùng thuốc), nên theo liều khuyến cáo mỗi ngày với nam là 3.000 IU, nữ 2.300 IU. Nếu không có bệnh tật gì về đường tiêu hóa, mức ăn uống bình thường là đã đủ hoặc ít nhất cũng đảm bảo được 50% nhu cầu vitamin A. Chất này chỉ thiếu khi thức ăn quá nghèo hay hấp thu kém, hoặc khi nhu cầu tăng (bị bệnh về mắt, bị bỏng...).

Đối với trẻ đã uống vitamin A trong chương trình bổ sung vi chất dinh dưỡng (6 tháng một lần) thì không cần dùng thêm bất cứ loại thuốc chứa vitamin A nào nữa.

DS. Hà Quảng, Sức Khỏe & Đời Sống